BIOS / CMOS ဆိုသည္မွာ

Bios and CMOS setup utility သည္ ကြန္ပ်ဴတာတိုင္းတြင္ မရိွမျဖစ္လိုအပ္ေသာ အရာတစ္ ခုျဖစ္ပါတယ္..hardware နဲ ့ operating system တို ့ခ်ိတ္ဆက္ လုပ္ ေဆာင္ၾကသည့္ အခါအေရးၾကီး ေသာၾကားခံmedia တစ္ခုလို ့ ေျပာရင္ လည္း ရပါတယ္..BIOS သည္ basic input/output system ျဖစ္ျပီး instructions အစုအေ၀း တစ္ ခု ျဖစ္ ပါတယ္ အဲဒီ instructions ေတြကို power off သြားသည့္တိုင္ မေပ်ာက္ပ်က္ ေအာင္ ထိမ္းသိမ္းေပး တဲ ့အရာကေတာ့ CMOS (Complementary Metal Oxide Semiconductor) ျဖစ္ပါတယ္..က်ြန္ေတာ္တို ့bios program အစု အေ၀းေလးဟာ read only memory ျဖစ္တယ္ ဒါေပမဲ ့သူက fix program ေတာ့ မ ဟုတ္ဘူးဗ် hardware device တစ္ခုတပ္လိုက္တိုင္းမွာ သူကသိတယ္ detect လုပ္တယ္ ဥပမာ hard disk 80 GB ကေန 160 ကိုေျပာင္းတပ္တယ္ဆိုပါစို ့ BIOS program ကအဲဒီ hard disk 160 GB ကို မွတ္ ထားတယ္ ..သူကလဲRAM လိုပဲသိမ္းဆည္းထားေပးတယ္ ဒါေပမဲ ့သူက ရိုးရိုး RAM မဟုတ္ဘူး NVRAM လို ့ ေခၚတယ္..ေပ်ာက္ပ်က္မသြားတဲ့RAM အမ်ိဳးအစားျဖစ္တယ္ အဲဒါဘာနဲ ့ျပဳလုပ္ထားလဲ ဆိုေတာ့ EEPROM လို ့ေခၚတဲ ့flash rom နဲ ့လုပ္ထားတာျဖစ္တယ္..EEPROM ရဲ ့အရွည္ေကာက္ ကေတာ့ .. electrical erasable programmable read only memory လို ့ေခၚပါတယ္…ROM BIOS ကို firmware လို ့လည္းေခၚဆိုပါတယ္.. POST ဆိုတာ က်ြန္ေတာ္တို ့ကြန္ပ်ဴတာ တစ္ လံုး ပါ၀ါဖြင့္လိုက္ရင္ BIOS PROGRAM ကဘာလုပ္ရလဲဆိုေတာ့ ပထမဦးစြာ POST ဆိုတဲ့လုပ္ငနး္စဥ္ကိုလုပ္ရ တယ္.. POWER ON SELF TEST လို ့ေခၚပါတယ္ အဓိကကေတာ့ device ေတြအားလံုးရဲ ့power ကို စစ္ေဆးတာပါပဲ အဲဒီလိုစစ္လိုက္လို ့မွ power မလံုေလာက္ဘူးဆိုရင္ user ကို text message နဲ ့ေသာ္လည္းေကာင္း beep သံျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္းထုတ္ေပးေလ့ရိွပါတယ္ ဥပမာ cpu က140watt ျဖစ္ျပီး motherboard ကလက္ခံနိုင္တာ 90watt လိုမ်ိဳးျဖစ္တဲ့အခါ ေတြမွာဆိုရင္ motherboard က cpu watt ကိုလက္မခံနိုင္ပါဘူး ဒါေၾကာင့္ watt မနိုင္ဘူးဆိုတဲ့အေၾကာင္းကို Bios ကေျပာေပးရတယ္..ဒါေၾကာင့္ device ေတြရဲ ့ပါ၀ါ ကိုစစ္ေဆးေပးရပါတယ္.. Checking the bios Checking the bios- ဒါကဘာကို check လုပ္လဲဆိုေတာ့ bios program ေတြမွန္သလားဆိုတာ ဆိုတာစစ္ေပးတယ္ ဆိုလိုတဲ့အဓိပၸာယ္က bios မေကာင္းေတာ့ဘူးဆိုရင္ သူက ဘာမွကို ဆက္မတက္ေတာ့ဘူး..ဒါေၾကာင့္ bios ကပံုမွန္ ပကတိ အေျခအေန ေကာင္းမေကာင္း စစ္ေပးတယ္..bios ကို upgrade လုပ္တုန္းရုတ္တရက္မီးျပတ္သြား တာမ်ိဳးေၾကာင့္ bios ပ်က္သြား တာမ်ိဳးရိွတယ္ bios ပ်က္ရင္ မားသားဘုတ္ပ်က္ျပီလို ့သာမွတ္ေပေတာ့ မားသားဘုတ္တစ္ခုမွာ Rom bios တစ္ခုပဲပါတာကိုး ဒါေၾကာင့္ bios ကိုစစ္တယ္ ေနာက္ cmos configuration စစ္တယ္..cmos configuration ကိုစစ္ေပးရတယ္ ဘာျဖစ္လို ့လဲဆုိေတာ့က်ြန္ေတာ္ တို ့bios ထဲမွာျပင္ထားသမွ်ကို cmos ကမွတ္ထားတာျဖစ္တဲ ့ အတြက္အဲဒီထဲမွာက်ြန္ေတာ္တို ့က first boot ကို cd rom ေပးထားရင္ first boot ျဖစ္တဲ ့ cd rom ကိုစစ္မွာျဖစ္တဲ့အတြက္ boot information ေတြက cd rom ထဲမွာ၇ိွမွ boot တက္မွာကိုး…ဒါေၾကာင့္ cmos configuration ကိုစစ္ေပးရတယ္.. Initializing the timer (the internal clock) Initializing the timer (the internal clock) ဆိုတာ က်ြန္ေတာ္တို ့cmos ထဲမွာ date time setting ပါတယ္..အဲဒီ date time မွန္ကန္ေနမွသာလ်င္ကြန္ပ်ဴတာwindow ကနာရိီနဲ ့အခ်ိန္ ကိုက္ျဖစ္ ပါလိမ့္မယ္ တခါတရံ battery အားနည္းေနရင္လည္းျဖစ္တတ္ပါတယ္..ေနာက္ RAM နဲ ့cache memory ေတြကိုစစ္တယ္ အဲမွာ cache ကိုပိတ္ထားလို ့ရတယ္ မေကာင္းေတာ့တဲ့အခါမွသာ ပိတ္ထားတာေကာင္းတယ္ ေျပာရရင္ ေတာ့ processor တစ္လံုး cache memory ပိတ္တယ္ဆိုတာ လူတစ္ေယာက္ ေျခတစ္ေခ်ာင္းျပတ္ သြားသလိုပါ လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္မလုပ္ေဆာင္နိုင္ေတာ့ ဒါေပမဲ ့ သံုးမရတာနဲ့စာရင္ေတာ့cache ကိုပိတ္ ထားျပီးသံုးလို ့ရရင္ေတာ့ေတာ္ေသးတယ္လို ့ေျပာရမွာ ပဲ…Hardware device ေတြ install လုပ္ထား တာ detect ျဖစ္ရဲ ့လား Power အလံုအေလာက္ရရဲ ့ လားpower ေတြ Overload ျဖစ္ေနလား ဆိုတာ စစ္ေပးတယ္ တကယ္လို ့ေစာနကေျပာသလို ့cpu စစ္လိုက္လို ့watt က overload ျဖစ္ေနရင္ bios program ကေနျပီးေတာ့မွ error message တန္းထုတ္ေပးတယ္ cpu overload ျဖစ္ေနတယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းကို monitor screen မွာ error message ထုတ္ေပးတယ္ တကယ္လို ့မ်ား VGA port လြတ္ေနတယ္ RAM ေတြစိုက္ထားတာ လြတ္ေနတယ္ဆိုရင္လည္း beep သံ ေတြ နဲ့ လည္းထုတ္ေပး တယ္..ဒါေၾကာင့္ bios ကသူစစ္ရမည့္ function ေတြအားလံုးကိုစစ္ေပးတယ္..ေနာက္ ကီးဘုတ္ hard disk driver system driver ေတြကို အကုန္စစ္ေပးတယ္ …အဲလို POST လုပ္ငန္းစဥ္းလုပ္ေနတုန္းမွာ error တစ္စံုတစ္ရာေတြ ့ရင္ POST code or POST beep ေတြထုတ္ေပးတယ္…တခါတေလ blue screen of desk လို ့ေခၚတဲ ့BSOD တက္တယ္…ဥပမာ RAM တို ့VGA တို ့ကဒ္လြတ္ေနခဲ့တဲ ့အခါမ်ိဳး ေတြျဖစ္နိုင္တယ္..BIOS ေတြဟာ pnp BIOS ေတြျဖစ္တယ္ pnp ဆိုတာ plug and play device လို ့ ေခၚတယ္..သူကဘာလဲဆိုေတာ့ကြန္ပ်ဴတာလာတပ္တဲ ့ hardware တိုင္းကို သူကခြဲျခားသိနိုင္တယ္ detect လုပ္နိုင္တာကိုေျပာတာ..ေအာက္က bios ေတြကိုေလ့လာၾကည့္၇ေအာင္ system rom bios ဆိုတာ က်ြန္ေတာ္တို ့အခု motherboard ေပၚမွာေတြ ့ရတဲ ့ chip တစ္မ်ိဳးျဖစ္ျပီးအခုေစာနက POST လုပ္ငန္း စဥ္ေတြကိုေဆာင္ရြက္ရတဲ့ ROMBIOS ကိုေခၚတာျဖစ္တယ္.. keyboard ROM bios ေနာက္ keyboard ROM bios သူက လည္း keyboard controller လို ့ပဲေခၚတယ္ ကီးဘုတ္ controller ေတြဟာ ၾကိဳက္တဲ့ ကီးဘုတ္အမ်ိဳးအ စားလာခဲ့ တပ္ဆင္အသံုးျပဳလို ့ ရေအာင္ျပဳ လုပ္ ထားတာ ဘယ္မားသားဘုတ္ဆိုရင္ေတာ့ ဘယ္ကီး ဘုတ္နဲ ့မွရယ္လို ့သတ္မွတ္ထားတာမ၇ိွဘူး any keyboardလာ သူက ကြန္ပ်ဴတာနားလည္နိုင္ေအာင္ translate လုပ္ေပးတယ္..က်ြန္ေတာ္တို ့ ဒီေနရာမွာ keyboard အေၾကာင္းနည္းနည္းေျပာရေအာင္ ဘာလို ့လဲဆိုေတာ့keyboard controller အေၾကာင္းေလးေျပာခ်င္လို ့ပါ..အခုက်ြန္ေတာ္တို ့ခင္ဗ်ားတို ့ကီးဘုတ္ေပၚ ကေန စာေတြ ရိုက္လိုက္ တာ…..ကိုယ္ရိုက္လိုက္တဲ့စာသားေတြကို scan code ဖတ္လိုက္တယ္ ဥပမာ A ေပါ ့ဗ်ာ ..အဲေတာ့အဲဒီA ဆိုတာ က်ြန္ေတာ္တို ့ကအျမင္အရ ကီးဘုတ္မွာ သကၤတ A လို ့ျမင္တာကို ဒါေပမဲ့ က်ြန္ေတာ္တို ့A ဆိုတဲ ့ကီးခလုတ္ကို scan code က 1E ဆိုျပီးေတာ့ဖတ္လိုက္တယ္..အဲဒီ scan code 1E ကိုပဲ ASCII code အျဖစ္ေျပာင္းလဲေပးရတယ္.. ေစာနက 1E ကို ASCII ေျပာင္းလို္က္တာ 65 ရတယ္ေပါ့ဗ်ာ..ေနာက္ဆံုး65 ကမွ မိမိတင္ထားတဲ့ OS(operating system) နဲ ့ application ေပၚမူတည္ျပီးေတာ့မွ A ဆိုတာထြက္လာတာဗ်..အဲမွာေျပာခ်င္တာက သူက OS ရိွရံုနဲ ့ကိုယ္ရိုက္ခ်င္တဲ့ font အတိုင္းထြက္မလာတာ ေစာနက တို ့က english လို A လုိ ့၇ိုက္လိုက္လို ့A လုိ ့ထြက္လာတယ္ေပါ့..ကဲအဒီ A ဆိုတဲ့ ကီးမဟုတ္ပဲနဲ ့တို က ‘ ေ’ ကိုရိုက္ခ်င္တယ္ဆိုပါစို ့က်ြန္ေတာ္တို ့ အျမင္ အရေတာ့ ေ ဆိုတာ A key ပဲေလ..ဒါေၾကာင့္က်ြန္ေတာ္တို ့က A key ကိုနိုပ္လိုက္တယ္ ဒါေပမဲ ‘့ေ’ ကထြက္မလာဘူး ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေစာနကေနာက္ဆံုး ထြက္လာတဲ့အဲဒီ 65 ဆိုတဲ့ code ကို ျမန္မာေဖာင့္မတင္ထားတဲ့အတြက္ အဲဒီ code ကိုမသိပါဘူး ဘာသာမျပန္ေပးနိုင္ပါဘူး ဒါေၾကာင့္ OS မွာ၇ိွတဲ့key ကိုပဲ ေဖာ္ျပ ေပးတယ္.. တကယ္လို ့ ျမန္မာ font တင္ထားရင္ေတာ့ က်ြန္ေတာ္တို ့ ျမင္ခ်င္တဲ ‘့ေ’ ထြက္မွာေပါ့ေလ..ဒါက ကီးဘုတ္ controller ကအလုပ္လုပ္တဲ့ သ ေဘာတရားပါပဲ။ Boot process boot လုပ္တယ္ boot လုပ္တယ္နဲ ့ ၾကား ဘူး သိဘူးတဲ့သူေတြ ရိွမွာေပါ့ဗ်ာ..က်ြန္ေတာ္တို ့တုန္းက အရမ္း သိခ်င္ ခဲ့တယ္ ဘာေျပာေနမွန္းကိုမသိဘူး အဲစကားလံုက နားသာယဥ္ေနတာေလ ..boot လုပ္တယ္ ဆိုတာ အခုက်ြန္ေတာ္တို ့ဒီ bios ထဲမွာ ရိွတဲ ့ post လုပ္ငန္းစဥ္ျပီးသြားလို ့case ထဲက speaker ကေန တီ ဆိုတဲ့ အသံ တစ္ခ်က္ၾကားရလိမ့္မယ္ post လုပ္ငန္းျပီးဆံုးျပီလို ့ေၾကျငာ တဲ့အသံပဲ (power ေတြအားလံုး ok ေပါ့ဗ်ာ) အဲဒီအ သံေလး ၾကားရင္ က်ြန္ေတာ္တို ့ေပ်ာ္ေနတာ.. computer အသစ္တစ္လံုးဆင္ျပီဆိုရင္ အဲဒီ အသံေလးၾကားပါေစလို ့ သာဆုေတာင္းေနတာ.. ဒါအားလံုးေကာင္းတယ္ဆိုတဲ့သေဘာေပ့ါ post လုပ္ငန္းစဥ္ျပီးဆံုးတဲ့အခါမွာ BIOS ထဲက boot priority မွာသတ္မွတ္ထားခဲ့တဲ့အတိုင္း first book, second boot ,third boot မွာစတင္ျပီး ေတာ့ boot information ရွာေတာ့တာပါပဲ..က်ြန္ေတာ္တို ့တင္ထားတဲ့ windows xp ဒါမွမဟုတ္ အျခား windows တစ္ခုခု ျဖစ္မယ္ အဲဒီ windows အလုပ္လုပ္နိုင္ဖို ့ အတြက္ခ်ိတ္ဆက္လုပ္ေဆာင္ေပးမဲ ့ boot Information ဖိုင္ေတြကိုရွာပါတယ္…ဟုတ္ျပီ အဲဒီ information ဆိုတဲ့ဖိုင္ကဘယ္နားမွာရိွသလဲ က်ြန္ေတာ္တို ့ေဆြးေနြးခဲ့တဲ ့ first book second boot third boot ဆိုတဲ့အထဲမွာ ဒီ bios program ကလိုုက္ရွာတယ္..first boot ကုိ hard disk ထားလိုက္လို ့ရိွရင္ hard disk မွာအရင္ရွာပါတယ္ (တနည္းအားျဖင့္ hard disk ရဲ ့ active partition ကိုရွာတယ္ေပါ့ဗ်ာ)က်ြန္ေတာ္တို ့က C: ဆိုတဲ ့ partition မွာ windows တင္ထားတာကိုးဗ် hard disk ရဲ ့ အျပင္ဘက္ဆံုးက်တဲ့ track မွာ boot sector ရိွတယ္ အဲဒီboot sectorထဲမွာ MBR လို ့ေခၚတဲ ့ master boot record နဲ ့ သြားဆက္သြယ္ပါတယ္ master boot record ကိုေတြ ့ျပိီဆိုရင္ partition table မွာboot file ကိုသြားဖတ္ပါတယ္ boot file ရိွေနတဲ့ အတြက္ OS(operating system) စျပီးခ်ိတ္ဆက္အလုပ္လုပ္ပါေတာ့တယ္ အဲဒိီလို MBR နဲ ့boot sector တို ့ခ်ိတ္ ဆက္ လုပ္ေဆာင္ ေနျခင္း(သို ့)OS ကိုလိုက္ရွာျခင္းကို boot straping လုပ္ေနတယ္လို ့ေခၚပါတယ္..အဲဒီမွာ boot file ေတြကိုေတြ ့ ျပီးသြားျပီးဆိုရင္ က်ြန္ေတာ္တို ့windows xp ဆိုတဲ ့ loading ၾကိီးတက္လာတယ္ အဲဒီက မွတဆင့္က်ြန္ေတာ္ တို desktop interface ကို စျပီးေတာ့အသံုးျပဳၾကရပါတယ္… အဲလို post လုပ္ငန္းစဥ္ျပီးဆံုးလို ့OS ကိုေတြ ့ရိွတဲ့အခ်ိန္ထိအလုပ္လုပ္သြားတာကို boot process လို ့ေခၚပါတယ္ ..ကဲ bios ဆိုတာဘာ လဲ ဆိုတာသိသြားျပီ post လုပ္တဲ့လုပ္ငန္းစဥ္လဲသိသြားျပီ boot လုပ္တဲ့လုပ္ငနး္စဥ္ လဲသိသြားေလာက္ပါျပီ….. CMOS battery က်ြန္ေတာ္တို ့ဒီbios ထဲမွာ ကိုယ္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလိုက္တဲ ့configurationေတြကိုမွတ္ ထားသိမ္းထား ေပးမွျဖစ္မွာေပါ့ နို ့မိုဆိုတခါမွတ္တခါ restart ခ်တိုင္းမွာျပန္ခ်ိန္ေနရမွာေပါ့ အဲလိုမျဖစ္ေအာင္တဲ့ bios ကမွတ္ထားေပးတာကိုသိမ္းဆည္းေပးမည့္သူ၇ိွတယ္တဲ့ သူကဘယ္သူလဲဆိုေတာ့ CMOS ဆိုတာ အထက္မွာေဆြးေနြးခဲ့ျပီးျပီ….လို့ေခၚတယ္..ျပဳျပင္ထားတဲ့အခ်က္အလက္ကိုCMOS က သိမ္းေပးထား တာ ဒါဆိုရင္သိမ္းေပးထား တာဆို ေတာ့ power မ၇ိွေတာ့ရင္ေပ်ာက္သြားလို ့ မျဖစ္ဘူးေလ ဒါေၾကာင့္သူ့ကို ပါ၀ါေပးရပါတယ္ အဲလို cmos ကို ပါ၀ါေပးရတဲ့ battery ကို cmos battery လို ့ ေခၚပါတယ္.. CMOS ကို clear လုပ္ျခင္း CMOS ကို clear လုပ္တယ္ဆိုတာ ဒီလိုဗ် BIOS ထဲမွာရိွတဲ ့ setting ေတြကို နဂိုစက္ရံုက သက္မွတ္ ေပးလိုက္တဲ့အတိုင္း နဂို original မူလအေနအထားတိုင္း ျပန္ထားေပး တာ ေပါ့ဗ်ာ ဟုတ္ျပီ.. ဘယ္လိုအေျခအေနမ်ိဳးေတြမွာ CMOS ကို clear လုပ္ေလ့ရိွလဲဆိုေတာ့ တကယ္လို ့မ်ား အျခားသူငယ္ခ်င္းတစ္ ေယာက္ေယာက္ ကမ်ား Bios password ေပးသြားရင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ …ဒါမွမဟုတ္လဲ မိမိက Bios ရဲ ့setting ေတြျပင္တာမ်ားျပီးကိုယ္ျပင္တာဘာျပင္လုိ ့ျပင္လိုက္မွန္း မသိတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး.. ေနာက္ windows xp လို windows password ခံထားလို ့၀င္လို ့မရတဲ့ အခါမ်ိဳးေတြဆိုရင္ cmos battery ေလးကို ၁၅စကၠန္ ့ေလာက္ျဖဳတ္ ေပးလိုက္ပါ..ဒါဆိုရင္ password ပြင့္သြား ပါလိမ္ ့မယ္…ဒါမွမဟုတ္ မားသားဘုတ္ေပၚက jamper cap ေလးကိုစက္ကန္ ့ သံုးဆယ္ေလာက္ခန ေျပာင္းတပ္ ေပးလိုက္ရင္ ရပါတယ္သူက အဲလို battery ကိုတခါျဖဳတ္လိုက္ တုိင္း jamper ကိုတခါေျပာင္းလိုက္တိုင္းမွာ စက္ရံုကသတ္မွတ္ထားတဲ့ default factory ေရာက္သြားမွာျဖစ္ပါတယ္.. cmos battery သံုးစြဲတဲ့ ဗို ့ကေတာ့ 3volt ျဖစ္တယ္… Bios and coms setup utility သည္ ကြန္ပ်ဴတာတိုင္းတြင္ မရိွမျဖစ္လိုအပ္ေသာ အရာတစ္ ခုျဖစ္သည္.. hardware နဲ ့operating system တို ့ခ်ိတ္ဆက္ လုပ္ ေဆာင္ၾကသည့္ အခါအေရးၾကီး ေသာၾကားခံmedia တစ္ခုဆိုရင္လည္းမမွားေပ..BIOS သည္ basic input/output system ျဖစ္ျပီး instructions အစုအေ၀း တစ္ခု ျဖစ္သည္ အဲဒီ instructions ေတြကို power off သြားသည့္တိုင္မ ေပ်ာက္ပ်က္ေအာင္ထိမ္းသိမ္းေပးတဲ ့အရာ က ေတာ့ CMOS (Complementary Metal Oxide Semiconductor)ျဖစ္ပါတယ္..ေအာက္မွာျပထားတဲ ့ပံုက BIOS ရဲ ့ feature ေတြျဖစ္ပါတယ္ အ ေၾကာင္းအရာအျပည့္အစံုေတာ့မဟုတ္ ဘူး အေရး ၾကီး တဲ့ အခ်က္ ေတြ ကိုသာ ေဖာ္ျပ လိုက္ပါ တယ္ ..ဒီ bios ထဲကို ၀င္ေရာက္ဖုိ ့အတြက္ စက္စဖြင့္လ်င္ဖြင့္ခ်င္း ကီးဘုတ္မွ delete Key ကိုနိုပ္ ထား ေပးရပါတယ္ ..POST လုပ္ငန္းစဥ္ ျပီးဆံုးတာနဲ ့ ေအာက္က screen အျပာ ေရာင္ေလးတက္ လာ ပါမယ္.. Standard CMOS Features Standard cmos features ထဲကို ၀င္မယ္ဆိုရင္ သူ ့ကို enter နိုပ္ျပီး၀င္ရပါတယ္..သူ ့မွာ date time setting ပါ၀င္တယ္..လက္ရိွကြန္ပ်ဴတာကသံုးေနတဲ ့ current date and time ကိုတိုက္ထားေပးဖို ့ လိုပါတယ္..ဒါမွSystem ရဲ ့ date and time ကအျမဲမွန္ကန္မွာျဖစ္ပါတယ္..အကယ္လို ့မ်ားdate time ေတြမမွန္ဘူး ျပင္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ arrow keys (သို ့) page up , page down key ေလးနဲ ့ ျပင္လို ့ရပါတယ္..ေနာက္ ကိုယ့္ရဲ ့စက္မွာ hard disk က IDE drive တပ္ထားတယ္ဆိုရင္ ဒီေနရာမွာျမင္ရမွာျဖစ္ပါတယ္ သူ ့ရဲ ့specification ကိုၾကည့္ခ်င္ရင္ တပ္ထားတဲ ့ hard disk ေပၚမွာ press enter ကို နိုပ္ျပီးေတာ့ၾကည့္လို ့ရပါတယ္..floppy ,CD ROM drive တပ္ထား တယ္ဆိုရင္ လည္း ဒီေနရာမွာျမင္ရမွာျဖစ္ပါတယ္..(hard disk တစ္လံုးက မေကာင္းေတာ့ဘူး Boot လည္းမ တက္ေတာ့ဘူး ဘာမွကိုမေပၚေတာ့တာ ဆိုရင္ hard disk ကို bios က detect မိမမိ ဒီေနရာ ေလးမွာလာ ျပီးစစ္လုိ ့ရပါတယ္)ပံုမွန္အတိုင္း ဆိုရင္ေတာ့ hard disk ကို bios က auto detect သိပါတယ္..အဲလို auto detect သိတာကို plug and play bios လို ့ေခၚပါတယ္.. ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳကို Arrow key (သို ့) page up , page down key ေလးနဲ ့ျပင္နိုင္တယ္..Feature တစ္ခုနဲ ့တစ္ခု အ၀င္အထြက္ကို Esc ကီးနိုပ္ျပီးေတာ့ သံုးနိုင္တယ္..bios ရဲ ့ ေအာက္ေျခနားမွာ လည္းအသံုးျပဳပံုကိုေရးျပထားပါတယ္… Advanced BIOS Features Advanced BIOS Features မွာ boot setting ေတြပါ၀င္ပါတယ္ ေနာက္အျခား feature ျဖစ္တဲ ့ level 1,level 2 cache ေတြရဲ ့setting ေတြပါ၀င္တယ္.. အဓိကကေတာ့ user မ်ားအသံုးမ်ားတဲ ့boot setting ေတြကိုအစဥ္လိုက္ေၾကျငာထားတယ္ အဲဒီေၾကျငာထားတဲ ့အတိုင္း system ကအလုပ္ လုပ္သြားမွာျဖစ္ ပါတယ္..ဆိုပါစို ့က်ေနာ္တို ့က first boot device ကို CD ROM လို ့ေျပာင္းထားမယ္ ဆိုရင္ computer စဖြင့္ဖြင့္ျခင္းမွာ post လုပ္ငန္းစဥ္ျပီးတာနဲ ့ bios ကို စစ္ပါတယ္..အဲဒီမွာ က်ေနာ္တိို ့ က CD ROM လုိ ့ေၾကျငာခဲ ့တဲ ့အတြက္ စက္က ပထမဆံုးboot လုပ္မည့္ CDROM drive မွာ information သြားစစ္ပါ တယ္ ..installation လုပ္မည့္ေခြမထည့္ထားရင္သူက second boot ျဖစ္တဲ ့ hard disk ကိုဖတ္မယ္ ..တကယ္လို ့ first boot ေကာ second boot ေကာတပ္မ ထားဘူးဆိုရင္ေတာ့ third boot ျဖစ္တဲ ့ floppy ကိုဖတ္မွာျဖစ္ပါတယ္..(ဒါေပမဲ ့ဒီဘက္ေခတ္မွာ floppy ကမသံုးသေလာက္ရွားသြားခဲ ့ပါျပီ) Windows installation လုပ္တဲ ့အခါမ်ိဳးက်ရင္ဒီေနရာ first boot device မွာ CD ROM ထားေပးရပါမယ္..က်န္တဲ ့အခ်ိန္မွာေတာ့ first boot ကို Hard disk ထားေပးရပါတယ္.. ပံုမွန္အတိုင္းဆိုရင္ First boot device =Hard disk Second boot device=CD ROM Third boot device=Floppy Advanced Chipset Features ဒီ features မွာ user အေနနဲ ့ hardware ေတြရဲ ့အလုပ္လုပ္ေဆာင္ပံုနဲ ့ရင္းနွီးက်ြမ္း၀င္သူူ ျဖစ္မွသာ ျပဳျပင္တာ အဆင္ေျပမွာျဖစ္တယ္..ကိုယ္က မသိပဲနဲ ့ျပင္လိုက္တဲ ့အခါ system unstable ျဖစ္သြားနိုင္ပါတယ္…ဒီ setting မွာ memory ရဲ ့ timming ေတြကိုျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ လုိ ့ရပါတယ္.. Inegrated Peripherals Hardware device ေတြရဲ ့ I/O(input/output)controller ျဖစ္တဲ ့ IDE drive,serial port.,parallel port ,keyboard စတဲ ့ device ေတြ ကို Modify လုပ္ေပးနိုင္တယ္..မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ usb keybord ကိုေျပာင္းလဲတပ္ဆင္တဲ့အခါမွာ ကီးဘုတ္က အလုပ္မလုပ္တာတို ့ျဖစ္ခဲ့မယ္ဆိုရင္ ဒီေနရာေလးမွာ usb keyboard ကိုenable ေပးထားသလားဆိုတာ လာစစ္လို ့ရပါတယ္… Power Management Setup Power management က power အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြရဲ ့feature ေတြကို control လုပ္ေပးတယ္မ လိုအပ္တဲ ့အခ်ိန္မွာ power ကို reduce လုပ္ဖို ့အတြက္ modify လုပ္နိုင္ပါတယ္..Display monitor , Hard drive, Shut down,Hibernate and stand by mode နဲ ့Low battery warnings ေတြကို power management ကေနျပီးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ေပးပါတယ္.. PnP/PCI Configurations PnP/PCI Configurations မွာ PCI slot ေတြရဲ ့ IRQ's ေတြကို assign လုပ္ေပးနိုင္တယ္.. IRQ ဆိုတာinterest requestေခၚဆိုတာ ျဖစ္ပါတယ္ သူ ကhardware device ေတြရဲ ့level ေတြကို IRQ number ေတြနဲ ့ခြဲျခားေပးထားတာျဖစ္တယ္.. PC Health Status PC Health Status မွာ cpu ရဲ ့ temperature ,cpu ရဲ ့fan speed, voltages ေတြကိုျပထားတယ္.. အဲမွာ temperature ျမင့္လာတာနဲ ့အမ်ွ heat တက္လာမယ္..heat တက္လာတဲ ့အခါ cpu အ၇မ္းပူလာျပီးေတာ့ေလာင္သြားနိုင္တယ္..ခုေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ သတ္မွတ္ထားတဲ ့cpu temperature ထက္ေက်ာ္လာ၇င္ေတာ့ cut off လုပ္လိုက္ပါတယ္.(သို ့) Restart က်သြားပါ တယ္..အစိ္မ္းေရာင္နဲ ့ျမင္ေတြ ့ေနရတဲ ့ informations ေတြက user အေနနဲ ့ေျပာင္းလဲခြင့္မရိွပဲ ဖတ္ရွဳလို ့ရရံုသက္သက္ Information ေတြျဖစ္တယ္..cpu warning message ျပေစခ်င္တယ္ဆို၇င္ enable ေပးထားလို ့လည္းရပါတယ္… Load Fail-Safe Defaults ကုိယ့္ရဲ ့စက္မွာ Bios ကျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို ့ (သို ့)system unstable ျဖစ္လာျပီဆိုရင္ သူ ့နဂိုမူရင္း Ddfault setting ကို ေျပာင္းလဲေပးနိုင္တယ္..Bios ထဲမွာ ကုိယ့္ရဲ ့ေျပာင္းလည္းမွဳေတြက အ၇မ္း မ်ားေနမယ္..ကိုယ့္ဘာသာကို ဘာေျပာင္းလုိ ့ေျပာင္းလိုက္မိမွန္း မသိေတာ့တဲ ့အေျခအေနမ်ိဳး တစ္ခါ တခါက်ေတာ့လဲBios ထဲမွာ ဘယ္ setting မွားလို ့မွားေနမွန္းမသိေတာ့ဘူးဆိုရင္ အေကာင္းဆံုးက ေတာ့ ဒီ Load Fail Safe Mode Defaults ကိုေရြးေပးလိုက္ပါ..ျပီးတာနဲ ့ function key F10 ကိုနိုပ္လိုက္လို ့ရိွရင္ ေအာက္ကပံုအတိုင္းေပၚလာမယ္အဲက်ရင္ ကီးဘုတ္မွ Y ကိုနိုပ္ေပးလိုက္ပါ.. Load Optimized Defaults သူကလည္း Load Fail-Safe Defaults နဲ ့တူတူပါပဲ..ဒါေပမဲ့ system ကို အေကာင္းဆံုးနဲ ့ အဆင္ေျပဆံုး setting ေတြကို သူကျပင္ဆင္ေပးတယ္ သူကိုလည္း save ျပီးထြက္မယ္ဆိုရင္ F10 ကို နိုပ္ျပီး ေအာက္ကပံုေပၚလာတာနဲ ့ Y (yes) ေပးလိုက္ပါ.. Set Supervisor Password / Set User Password Bios password လို ့လည္းေခၚၾကပါတယ္..သူက system ကို တျခားသူေတြ ၀င္ေရာက္ျပဳျပင္ျပီး system unstable ျဖစ္မွာစိုးတဲ့အတြက္ ဒီ Bios ကို password ခံထားလို ့ရပါတယ္ …ကိုယ္က အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္password ေမ ့သြားခဲ့ရင္လည္း motherboard ေပၚမွာ cmos jumper ကို reset လုပ္လိုက္တာနဲ ့အဆင္ေျပပါတယ္..ဒါမွမဟုတ္ရင္လည္း cmos battery ကိုစကၠန္ ့30 ေလာက္ျဖဳတ္ထားျပီးျပန္တပ္လိုက္ရင္လည္း bios ထဲကိုျပန္၀င္လို ့ရပါတယ္.. Save and Exit Setup Bios ထဲမွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲထားသမွ်ကို အတည္ျပဳသိမ္းဆည္း ေတာ့မယ္ဆိုရင္ ဒီ save and exit setup ကို enter ေခါက္လိုက္တာနဲ ့ ေျပာင္းလဲလိုက္တဲ့အတိုင္း သိမ္းမည္လား မသိမ္းဘူးလားလို ့ ေမးတဲ ့အခါ yes or no (Y/N)ရိုက္ေပးလိုက္ရံုပါပဲ… Exit without Saving တကယ္လို ့မွ မိမိက ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲထားတာေတြကို မသိမ္းခ်င္ဘူးဆိုရင္Exit without Saving နဲ ့ ထြက္ျပီး သိမ္းမွာလားဆိုရင္ No ေပါ့ ..” N ”ဟုရိုက္ျပီးထြက္ပါ.. ေဆြးေနြးခ်က္အနွစ္ခ်ဴပ္ ၁။ Bios and CMOS setup utility သည္ ကြန္ပ်ဴတာတိုင္းတြင္ မရိွမျဖစ္လိုအပ္ေသာ အရာတစ္ ခုျဖစ္ပါတယ္..hardware နဲ ့ operating system တို ့ခ်ိတ္ဆက္ လုပ္ ေဆာင္ၾကသည့္ အခါအေရးၾကီး ေသာၾကားခံmedia တစ္ခုလို ့ ေျပာရင္ လည္း ရပါတယ္. ၂။POST ဆိုတာ POWER ON SELF TEST လို ့ေခၚပါတယ္ အဓိကကေတာ့ device ေတြအားလံုးရဲ ့ power ကို စစ္ေဆးတာပါပဲ.. ၃။ CMOS ကို clear လုပ္တယ္ဆိုတာ ဒီလိုဗ် BIOS ထဲမွာရိွတဲ ့ setting ေတြကို နဂိုစက္ရံုက သက္မွတ္ ေပးလိုက္တဲ့အတိုင္း နဂို original မူလအေနအထားတိုင္း ျပန္ထားေပး တာ ေပါ့ဗ်ာ.. .