အင္တာနက္ Protocol အလုပ္လုပ္ပံု

ကြန္ပ်ဴတာေပၚမွ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား အခ်င္းခ်င္း မွ်ေဝခ်င္ေသာ လူတစ္စု သည္ ၎ တို႕ အခ်င္းခ်င္း ခ်ိတ္ဆက္ျခင္းအားျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း ကြန္ပ်ဴတာအခ်င္းခ်င္း သတင္းအခ်က္အလက္ေပးပို႔ခ်င္သည္ ဆိုၾကပါစို႔။ ၎တို႕ ၾကိဳးပမ္းမႈမ်ားသည္ computer network မွ တဆင့္ အခ်င္းခ်င္းခ်ိတ္ဆက္ ႏိုင္သည့္ device အျဖစ္သို႔ေျပာင္းလဲသြားသည္။ အကယ္၍ network သည္ အျခား network မ်ားႏွင့္ ဆက္သြယ္ႏိုင္ျပီး အျခားကြန္ပ်ဴတာမ်ား networkမ်ားႏွင့္ အဆင္ေျပသည္ဆိုလွ်င္ ပို၍ တန္ဖိုးၾကီးေပမည္။ဤ လြယ္ကူ ရိုးရွင္းေသာ electronic နည္းအရ ခ်ိတ္ဆက္ရန္ ႏွင့္ သတင္းမွ်ေဝရန္လိုအပ္ခ်က္မ်ားသည္ ယေန႔အခါ ကမာၻတစ္ဝန္း အင္တာနက္မ်ား အျဖစ္သို႔ေျပာင္းလဲသြားေပသည္။ အင္တာနက္ဖံြ႕ျဖိဳးတိုးတက္လာေသာေၾကာင့္ အခ်င္းခ်င္းဆက္သြယ္ျခင္း သည္ လည္းပိုမို ရႈပ္ေထြးလာျပီး network ပံုစံအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ အခ်င္းခ်င္း ဆက္ဆံမႈ ပံုစံမ်ဳိး တည္ေဆာက္လာၾကသည္။

Internet ၏ အေျခခံလုပ္ေဆာင္ခ်က္ကို သင့္ေတာ္ေသာ လမ္းေၾကာင္းႏွင့္ အဆင္ေျပေသာ ပို႔ေဆာင္ေရးျဖင့္ မူလေနရာမွ သြားရမည့္ေနရာသို႔ digital သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ၏ခရီးကို အဆင္ေျပေအာင္လုပ္ေပးသည့္ ပံုစံ ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။

Local computer network မ်ား (Local Area Network, LANs ဟုလည္းေခၚသည္)သည္ ကြန္ပ်ဴတာ အမ်ားစု ကို ခ်ိတ္ဆက္ျပီး တေနရာထဲတြင္ ရွိေသာ အျခား device မ်ားအၾကား ဆက္သြယ္ ေပးသည္။ Network မ်ားအၾကား သတင္းစီးဆင္းမႈမ်ားကို စီမံေပးေသာ router ဟုေခၚေသာ device မ်ားမွ တဆင့္ အျခား network မ်ား ႏွင့္ လည္း ခ်ိတ္ဆက္၍ ရသည္။ LAN ထဲတြင္ခ်ိတ္ဆက္ထားေသာ ကြန္ပ်ဴတာမ်ားသည္ ဖိုင္မ်ား မွ်ေဝျခင္း ႏွင့္ printer မ်ား အတြက္ သို႔မဟုတ္ multi-player networked video game မ်ာ ကစားရန္ အတြက္ အခ်င္းခ်င္း ဆက္သြယ္ႏိုင္သည္။ LAN သည္ ျပင္ပေလာက ႏွင့္ ဆက္သြယ္မႈမရွိလွ်င္ေတာင္ LAN သည္ အသံုးဝင္ေသာ္လည္း ျပင္ပေလာက ႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ထားလွ်င္ပိုမို အသံုးဝင္သည္။ 

ယေန႕ေခတ္ Internet သည္ local computer network မ်ား၊ university ႏွင့္ corporate network မ်ားတြင္ သံုးေသာ network အၾကီးမ်ားသာ မက provider မ်ားမွ သံုးေသာ network မ်ားအားလံုးအတြက္ ပါ world-wide network မ်ားအျဖစ္ ျဖန္႕က်က္ထားျပီျဖစ္သည္။

Network မ်ားအခ်င္းခ်င္း ဆက္စပ္ပက္သတ္မႈမ်ားကို စီမံေပးေသာ အဖဲြ႕အစည္းကို Internet Service Provider သို႔မဟုတ္ ISPs ဟုေခၚသည္။ ISP တစ္ခု ၏ တာဝန္မွာ data မ်ားကို သူ႔ရည္ညႊန္းရာေနရာရွိ အနီးဆံုး router (‘the next hop’ ေခၚသည္)သို႔ေရာက္ေအာင္ ေပးပို႔ ေပးျခင္းျဖင့္ data မ်ားကို သင့္ ေတာ္ေသာ ေနရာမ်ားသို႔ ေရာက္ေစရန္ ျဖစ္သည္။ မၾကာခဏ next hop မွာ အျခား ISP ျဖင့္ သာ သက္ဆိုင္ေလ့ရွိသည္။

လုပ္ေဆာင္ရန္ ISP ၏ အင္တာနက္အသံုးျပဳခြင့္ကို National Provider ကဲ့သို႔ေသာ ISP အၾကီးစားထံမွ ဝယ္ယူရလိမ့္မည္။ (အခ်ဳိ႕ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အစိုးရမွ ခ်ဳပ္ကိုင္ေနေသာ သို႔မဟုတ္ ပတ္သက္ေနေသာ ႏိုင္ငံအဆင့္ provider တစ္ခု တည္းသာရွိတတ္သည္။ အျခား ႏိုင္ငံမ်ား၌ အျပိဳင္အဆိုင္ျဖစ္ေနတတ္ေသာ ပုဂၢလိက Provider မ်ားရွိသည္။) National provider မ်ားသည္ server မ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ေသာ multinational company မ်ား မွ connection မ်ား ႏွင့္ Internet backbone ပံုစံမ်ဳိး ေဖာ္ျပထားသည့္ connection မ်ားကို လြယ္ကူ ရုိးရွင္းစြာ လက္ခံ ရရွိႏိုင္ သည္။

အဓိက network equipment တပ္ဆင္ျခင္းမ်ား ႏွင့္  fiber-optic cable ႏွင့္ satellite မ်ား မွ တဆင့္  ကမာၻ တဝန္း ဆက္သြယ္မႈမ်ား ျဖင့္ backbone မ်ားကို တည္ေဆာက္ထားသည္။ ဤ ဆက္သြယ္မႈမ်ားသည္ ႏိုင္ငံအမ်ဳိးမ်ဳိး ႏွင့္ တိုက္အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိ Internet user မ်ား အခ်င္းခ်င္း communication မ်ားလုပ္ႏိုင္သည္။ ႏိုင္ငံတြင္း ႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ provider သည္ network မ်ား အခ်င္းခ်င္း communicate လုပ္ခြင့္ကို ေပးေသာ connection မ်ားျဖစ္ေသာ gateway မ်ား ဟု ေခၚသည့္ router မ်ားမွ တဆင့္ backbone ကို ခ်ိတ္ဆက္ေပးသည္။ အျခား router မ်ားကဲ့သုိ႔ gateway မ်ားသည္ internet traffic မ်ားကို ေစာင့္ ၾကည့္ ထိန္းခ်ဳပ္ခံရျခင္း၏ အဓိက အေၾကာင္းအရင္းျဖစ္ေပမည္။

အင္တာနက္အား တည္ေဆာက္ျခင္း

Internet ကိုတီထြင္ ခဲ့သူမ်ား သည္ ကမာၻတဝန္းလံုးတြင္ အင္တာနက္တစ္ခု တည္းသာ ကမာၻ ေပၚတြင္ ရွိသည့္ ကြန္ပ်ဴတာ ႏွစ္လံုးကို ဆက္သြယ္ ၍ ရေအာင္ လုပ္ႏိုင္သည္ ဟု ယူဆခဲ့ၾကသည္။

 

၁၉၉၆ Internet Architecture Board ၏ ဥကၠဠ Brain Carpenter ၏ မွတ္စုထဲတြင္ ပံုမွန္ အရ (Internet engineering) အဖဲြ႕အစည္းသည္္ ဆက္သြယ္မႈ ကို သာ ယံုၾကည္ျပီး Network ၾကီးထြားလာမႈမ်ားသည္ ဆက္သြယ္မႈမ်ား ပိုမုိ ေကာင္းမြန္လာျခင္း ရလာဒ္ကုိ ျပျပီး application တစ္ခု ခ်င္းစီ ထက္ပို၍ တန္ဖုိး ၾကီးသည္။

ကမာၻတစ္ဝန္း ဆက္သြယ္ မႈမ်ား၊ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား လိုသလို ၾကည့္ရႈခြင့္မ်ား ကို ရႏုိင္ျခင္းသည္ တခါတရံ ႏုိင္ငံေရးႏွင့္ စီးပြားေရး မ်ား အၾကားတြင္ ပဋိပကၡ ျဖစ္ျပီး ေန႕စဥ္ လုပ္ငန္းခြင္ အသံုးမျပဳု ဘဲ အင္တာနက္၏ policy အခ်ဳိ႕ရွိေသာ္လည္း Internet ကနဦး အစပ်ဳိးသူမ်ား ၏ major community မ်ား ႏွင့္ ကနဦး အသံုးျပဳသူမ်ား ရွိေသးသည္။

Internet originator မ်ားသည္ အျခားသူမ်ား ကိုယ္ပိုင္ network မ်ားဖန္တီး ျခင္ေသာ အခါတြင္ လည္းေကာင္း အခ်င္းခ်င္းဆက္သြယ္ခ်င္ေသာ အခါတြင္ လည္းေကာင္း လြယ္ကူေစရန္ ရည္ရြယ္၍ စံႏႈန္းမ်ားကို ဖန္တီးခဲ့ျပး ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္ေနဆဲျဖစ္သည္။ Internet standard မ်ားကို နားလည္ျခင္းသည္ internet မည္သို႔အလုပ္လုပ္သည္ ႏွင့္ network site မ်ားႏွင့္ service မ်ား ၾကည့္ခြင့္ရွိျခင္း မရွိျခင္းကို ရွင္းလင္းစြာ သိရွိႏိုင္သည္။   

ခ်ိတ္ဆက္ေသာ device မ်ားအတြက္ စံႏွဳန္းမ်ား

လက္ရွိ LAN အမ်ားစု ကို wired Ethernet သို႔ wireless Ethernet (802.11 or Wi-Fi) နည္းပညာ ျဖင့္ တီထြင္ထားသည္။ Internet ျဖင့္အျပန္အလွန္ခ်ိတ္ဆက္မႈအား လံုးသည္ ကြန္ပ်ဴတာမ်ား တစ္ခု ကို တစ္ခု ရွာေဖြ ဆက္သြယ္ႏိုင္ရန္ ေယဘူယ် technical standard မ်ားသို႔မဟုတ္ Internet protocol မ်ား ကို သံုးၾကသည္။ အျပန္အလွန္ခ်ိတ္ဆက္မႈ မ်ား သည္ ကုိယ္ပိုင္ equipment ႏွင့္ facility မ်ားကို သံုးျပီး စီးပြားျဖစ္ အတြက္ စီမံထားသည္။ အခ်ဳိ႕ စည္းမ်ဥ္းမ်ားတြင္ internet connection မ်ားကုိ ဥပေဒ မ်ားျဖင့္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္တင္းက်ပ္ ထားသည္။ အခ်ဳိ႕တြင္ေတာ့ နည္းဥပေဒ မ်ားလံုးဝမရွိေပ။

Global Internet ေပၚရွိ device မ်ားအားလံုးကို စုေပါင္းထားေသာ အေျခခံအက်ဆံုး စံႏႈန္းကို Internet Protocol (IP) ဟုေခၚသည္။

 

ကြန္ရက္သို႔ ခ်ိတ္ဆက္ေသာ device မ်ားသတ္မွတ္ခ်က္အတြက္ စံႏွဳန္းမ်ား

သင့္ကြန္ပ်ဴတာ Internet ကို ခ်ိတ္ဆက္ေသာအခါ IP address တစ္ခု ကို ေဖာ္ျပေပလိမ့္မည္။                                                                                                                         Postal address ကဲ့သို႔ပင္ IP address သည္ internet ေပၚတြင္ ကြန္ပ်ဴတာတစ္ခုကို ေလ့လာသတ္မွတ္ေပးသည္။ Postal address ႏွင့္ မတူသည္ က ေတာ့ ကြန္ပ်ဴတာတစ္ခု ထဲ ႏွင့္ IP address (personal computing device တစ္ခု အတြက္)သည္ အျမဲတေစ မသက္ဆိုင္ေနေပ။ထို႕ေၾကာင့္ Internet မွ သင့္ computer ကို disconnect လုပ္ျပီး ေနာင္တခ်ိန္တြင္ reconnect လုပ္ေသာ အခါ မတူညီေသာ IP address မ်ားထပ္ရမည္ျဖစ္သည္။ ယခု လက္ရွိ အမ်ားစု သံုးေနေသာ IP protocol version မွာ IPv4 ျဖစ္သည္။ IPv4 protocol ထဲတြင္ dots ႏွင့္ ခဲြထားေသာ (ဥပမာ-207.123.209.9) ဂဏန္းေလးလံုး တတဲြ 0-255 IP address ကိုေတြ႕လိမ့္မည္။

Domain names ႏွင့္ IP address မ်ား

Website မ်ားကဲ့သို႔သာ Internet server မ်ား အားလံုး တြင္ IP address မ်ားရွိသည္။ ဥပမာ www.witness.org ၏ IP address မွာ 216.92.171.152 ျဖစ္သည္။ IP address မ်ားကို မွတ္မိျခင္းသည္ ရႈပ္ေထြးျပီး IP address မ်ား ခဏခဏ ေျပာင္းေသာေၾကာင့္ အင္တာနက္ေပၚတြင္ သင္လိုသည့္ ေနရာသို႔ေရာက္ရန္ လြယ္ကူေအာင္ေဆာင္ရြက္ေပးမည့္ အထူးစနစ္မ်ား ရွိသည္။ ထိုစနစ္ မွာ Domain Name System (DNS)ျဖစ္ျပီး ထိုေနရာတြင္ ကြန္ပ်ဴတာ အတဲြလိုက္က သင့္ကြန္ပ်ဴတာကို လူအမ်ား မွတ္မိႏိုင္သည့္ “names” မ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ေနေသာ IP address မ်ား ႏွင့္ ညႊန္ၾကားျပသသည္။

ဥပမာ Witness Web ကို ဝင္ေရာက္ၾကည့္ရႈရန္ 216.92.171.152 အစား domain name ဟု ေခၚေသာ www.witness.org address ကို သင္ ရိုက္ထည့္ေပမည္။ သင့္ ကြန္ပ်ဴတာ သည္ ထိုအခါ DNS Server တစ္ခု သို႔ ယခု နာမည္ႏွင့္ message တစ္ခု ေပးပို႔ေပလိမ့္မည္။ DNS server ထို domain name ကို IP address တစ္ခု အျဖစ္ ဘာသာျပန္ ေနခ်ိန္တြင္ သင့္ကြန္ပ်ဴတာ သို႔ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို မွ်ေဝ ေနလိမ့္မည္။ ထိုစနစ္သည္ web browsing ႏွင့္ အျခား internet application မ်ားကို အသံုးျပဳရလြယ္ကူေစျပီး ကြန္ပ်ဴတာမ်ား ႏွင့္ လည္း ရင္းႏွီးေအာင္ျပဳလုပ္ေပးသည္။

စနစ္တက်ေျပာရလွ်င္ IPv4 သည္ ၄.၂ သိန္းမွ်ေသ ကြန္ပ်ဴတာ အမ်ဳိးမ်ဳိး ကို အင္တာနက္ႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္မိေအာင္ကူညီေပးသည္။ ကြန္ပ်ဴတာ အမ်ားစု အား IP address တစ္ခု တည္းမွ် ေဝ သံုးစဲြ ႏိုင္ေသာ နည္းပညာလည္းရွိသည္။ ထိုမွ တပါး ရရွိႏိုင္ေသာ address အစု အေဝးသည္ ၂၀၁၁ အစပိုင္းတြင္ အနည္း ႏွင့္အမ်ား ေတာ့ ရႈပ္ေထြးမႈရွိႏိုင္သည္။ ရလာဒ္မွာ IPv4 ကို ထူးျခားေသာ address မ်ား စုေဝးရာ ေနရာျဖင့္ သံုးစဲြ ရန္ ဖန္တီး ခဲျ့ခင္းျဖစ္သည္။ ရိုးရိုး IPv4 address မ်ားထက္ IPv6 address မ်ားသည္ ပို၍ ရွည္ျပီး မွတ္ရပိုခက္သည္။ IPv6 address ၏ ဥပမာ မွာ

2001:0db8:85a3:0000:0000:8a2e:0370:7334 ျဖစ္သည္။

၂၀၁၁ အထိ IPv6 protocol ျဖင့္ အင္တာနက္ အသံုးျပဳသူမွာ ၁% ထက္နည္းေသာ္မည္း မၾကာေသးမီ အခ်ိန္အတြင္းတြင္ ပို၍ ေျပာင္းလဲမႈျမန္ဆန္လာေပလိမ့္မည္။

ကြန္ရက္မွတဆင့္ အခ်က္အလက္မ်ားေပးပုိ႔ရန္အတြက္ စနစ္ (protocols) မ်ား

အင္တာနက္သံုး၍ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားဖလွယ္ ျခင္းသည္ ပံုစံမ်ဳိးစံုျဖစ္ႏိုင္သည္။

• သင့္ ဝမ္းကဲြ ေမာင္ႏွမမ်ားသို႔ email တေစာင္
• အျဖစ္အပ်က္တစ္ခု ၏ ရုပ္ပံု သို႔မဟုတ္ ဗီဒီယို
• လိပ္စာ database တစ္ခု
• ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ား ပါေသာ ဖိုင္တစ္ခု
• အျငင္းပြားဖြယ္ရာ ေခါင္းစဥ္တစ္ခု အေပၚ report ပါေသာ စာရြက္စာတမ္း
• စြမ္းရည္တစ္ခု ကို ေျပာျပေသာ computer program တစ္ခု

Protocols မ်ား အရ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ဳိးစံုကို ေသေသခ်ာခ်ာ ကိုင္တြယ္ ေနရာခ် ရန္ Internet software မ်ဳိးစံု ရွိသည္။ ၎တို႔မွာ

• Simple Mail Transport Protocol မွတဆင့္ (SMTP) email
• Extensible Messaging and Presence Protocol (XMPP) မွတဆင့္ instant messaging
• File Transfer Protocol (FTP ) မွတဆင့္ file sharing
• BitTorrent Protocol မွတဆင့္ peer-to-peer file sharing
• Network News Transfer Protocol (NNTP) မွတဆင့့္ Usenet news
• Protocol မ်ား ေပါင္းစပ္ျခင္း - Voice Over Internet Protocol (VoIP) မွတဆင့္ အသံ ဆက္သြယ္ျခင္း
• Session Initiation Protocol (SIP) ႏွင့္ Real-time Transport Protocol (RTP)

The Web

‘the Internet’  ႏွင့္ ‘the Web’ ကို လူအမ်ားစု အမ်ဳိးမ်ဳိးေျပာင္းသံုး ေနၾကေသာ္လည္း အမွန္တကယ္တမ္း web ဆိုသည္မွာ အင္တာနက္ အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္ ရႏိုင္ေသာ ဆက္သြယ္မႈတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ Web ကို ဝင္ေရာက္ၾကည့္ရႈေသာအခါ Mozilla Firefox၊ Google Chrome၊ Opera သို႔မဟုတ္ Microsoft Internet Explorer ကဲ့သို႔ေသာ web browser software အားအသံုးျပဳ၍ ျပဳလုပ္ႏုိင္သည္။Web တြင္ သံုးသည့္ protocol ကို Hyper-Text-Transfer Protocol or HTTP ဟုေခၚသည္။ သင့္ဆက္သြယ္မႈမ်ားကို ကာကြယ္ရန္ Transport Layer Security (TLS) encryption ကိုသံုးေသာ HTTP ၏ လံုျခံဳမႈ version ကို HTTPS ဟု ေခၚသည္။

အင္တာနက္ေပၚရွိ သင့္သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားေနာက္လိုက္ျခင္း - ခရီးရွည္

သင့္ အိမ္ကြန္ပ်ဴတာမွ website မ်ားကို ဝင္ေရာက္ၾကည့္ရႈျခင္းဥပမာ ကို ၾကည့္ၾကရေအာင္။

အင္တာနက္ ခ်ိတ္ဆက္ျခင္း

သင္ကြန္ပ်ဴတာ အား အင္တာနက္ျဖင့္ ခ်ိတ္ဆက္ရန္ ISP network ကို ပထမဦးစြာ ခ်ိတ္ဆက္ႏိုင္သည့္ modem or router ကဲ့သို႔ေသာ equipment အပို မ်ား သင္လိုေပလိမ့္မည္။ end-user computer မ်ားသို႔မဟုတ္ home network မ်ားသည္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ နည္းပညာ ထဲမွ တခု ျဖင့္ ISP ႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ျခင္းခံရေပလိမ့္မည္။

• Telephone modem (‘dial-up’), ဖုန္းေခၚသည့္ ပံုစံမ်ဳိးျဖင့္ ဖုန္းလိုင္းမွ တဆင့္ internet data မ်ားပို႔ျခင္း
• DSL, အကြာအေဝးတို ခရီးအတြက္ telephone line မွ တဆင့္ data ပို႔ႏိုင္ေသာ  ပို၍ ထိေရာက္ ျမန္ဆန္ေသာ နည္းလမ္း
• Cable modem (or ‘cable Internet’), cable television company ၏ coaxial cable မွ တဆင့္ internet data ေပးပို႔ျခင္း
• Fiber-optic cables, ဖံြ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံမ်ား၏ လူေနထူထပ္ေနရာမ်ားအတြက္
• Wide – area fixed wireless links, အထူးသျဖင့္ ဆင္ေျခဖံုးေတာရြာေဒသမ်ား အတြက္
• Mobile phone network မွ တဆင့္ data service

Website ကိုၾကည့္ရွဳျခင္း

၁. https://security.ngoinabox.org/ ကိုသင္ရိုက္ထည့္ပါ။ Box Web Server (လက္ရွိ 64.150.181.101) ထဲရွိ Tactical Tech Security အတြက္ IP address ပါေသာ message ျဖင့္ ျပန္ေရာက္လာသည့္ ေရြးခ်ယ္ထားသည့္ DNS server ဆီသို႔ ကြန္ပ်ဴတာသည့္ domain name ‘security.ngoinabox.org’ ကို ပို႔ေပးသည္။
၂.  IP address ဆီသို႔ ကြန္နက္ရွင္ တစ္ခု အတြက္ request တစ္ခုကို browser မွ ပို႔ေပးသည္။
၃.  လိုအပ္ေသာ ကြန္ပ်ဴတာ ကို ရွာေတြ႕ ႏိုင္ေသာ router တစ္ခု ကို ေတြ႕သည္ အထိ ေတာင္းဆိုမႈသည္ router အတဲြလိုက္စီမွ ျဖတ္သြားျပီး destination ႏွင့္ အနီးဆံုး router သို႔ request copy ကို forward လုပ္ေပးသည္။
၄.  သင့္ browser မွ URL အျပည့္အစံုကို ေပးပို႔ ရန္ ႏွင့္ page ကို ေဖာ္ျပရန္ အတြက္ data လက္ခံျခင္းမ်ားကို ျပဳုလုပ္ျခင္းျဖင့္ ကြန္ပ်ဴတာ သည္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား သင့္ဆီ ေပးပို႔သည္။

အျခား device မ်ားမွ တဆင့္ message သည္ website မွ သင့္ ဆီ သို႔ ျဖတ္သန္းသြားသည္။ (computer သို႔ router မ်ား) device ေဘး ရွိ လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ‘hop’ ဟုေခၚျပီး hop အေရအတြက္ သည္ သူ႔လမ္းေၾကာင္း တေလ်ာက္ သင့္ message ျဖတ္သန္းသြားသည့္ computers သို႔မဟုတ္ routers အေရအတြက္မ်ား ျဖစ္ျပီး တခါတရံ ၅ မွ ၃၀ အၾကားတြင္ရွိသည္။

ဒါေတြဘာေၾကာင့္အေရးၾကီးသနည္း

ပံုမွန္အားျဖင့္ ဤ ရႈပ္ေထြးေသာ ျဖစ္စဥ္မ်ားကို ဖံုးကြယ္ထားေလ့ရွိျပီး သင္လိုခ်င္သည့္ သတင္းအခ်က္အလက္ကို ရရန္ သင္ ၎ တို႕အားနားလည္ရန္ မလိုေပ။ သို႔ေသာ္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ကို ဝင္ေရာက္ၾကည့္ရႈျခင္းကို ကန္႔သတ္ ဖို႔ ၾကိဳးစားေနေသာ လူမ်ား သို႔မဟုတ္ အဖဲြ႕အစည္းမ်ား system operation ျဖင့္ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ခဲ့လွ်င္ အင္တာနက္သံုးခြင့္ သည္ ကန္႔သတ္ျခင္းခံရႏိုင္သည္။ ထိုကိစၥတြင္ သင့္ၾကည့္ရႈခြင့္ကို ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ရန္ သူတို႔ဘာျပဳလုပ္ခဲ့သည္ကို နားလည္ျခင္းသည္ အလြန္အဆင္ေျပႏိုင္သည္။

ကြန္ပ်ဴတာ တစ္ခု ႏွင့္ တစ္ခု အၾကား communication မ်ားကို ရည္ ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ကာကြယ္ႏိုင္သည့္ device မ်ားျဖစ္ေသာ firewall မ်ားကို စဥ္းစားၾကည့္ပါ။ Firewall မ်ားသည္ network owner ကို မည္သည့္ communication ႏွင့္ network အသံုးကို ခြင့္ျပဳထားသည္ ဆိုေသာ မူဝါဒ အား သတ္မွတ္ရန္ ကူညီေပးသည္။ ပထမဦးစြာ firewall မ်ားသည္ အားနည္းေနေသာ ကြန္ပ်ဴတာႏွင့္ misconfigured ျဖစ္မႈမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္လာသည့္ electronic attack မ်ားကို ကူညီေျဖရွင္းေပးႏိုင္ေသာ ေၾကာင့္ firewall မ်ားအသံုးခ် မႈကို ကြန္ပ်ဴတာ လံုျခံဳေရးအတြက္ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ firewall မ်ားသည္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ computer security ထက္ပို၍ အေၾကာင္းအရာထိန္းခ်ဳပ္မႈမ်ားအပါအဝင္ မ်ားျပားေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား မူဝါဒမ်ား ျဖင့္ သံုးလာၾကသည္။

အျခား ဥပမာ တစ္ခုမွာ ေတာင္းဆိုထားေသာ domain name မ်ားဆီသို႔ IP address မ်ားကို ေထာက္ပ႔ံေပးေသာ အကူအညီ တစ္ခု အေနႏွင့္ ေဖာ္ျပထားေသာ DNS server မ်ားျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ အခ်ဳိ႕ ကိစၥမ်ားတြင္ ထို server မ်ားကို ထို domain မွ ေတာင္းဆိုထားေသာ သတင္းအခ်က္အလက္ကုိ ပိတ္ဆို႔ျခင္း မ်ားႏွင့္ IP address ျပန္ေပးျခင္းမ်ားကို ကာကြယ္ျခင္းျဖင့္ censoring mechanism မ်ားအျဖစ္ သံုးႏိုင္သည္။ Censorship သည္ network မ်ားအားလံုးကို ဖံုးကြယ္လ်က္ ၊ filtering software မွ သတ္မွတ္ဆန္းစစ္ထားေသာ domainမ်ား သို႔မဟုတ္ subdomain မ်ား၊  protocol တစ္ခု ခ်င္းစီ သို႔မဟုတ္ အေၾကာင္းအရာမ်ား ျဖင့္  internet infrastructure ထဲတြင္ အမ်ဳိးမ်ဳိး ကဲြလဲြႏိုင္သည္။ censorship ကိုေရွာင္ရွားရန္ အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းမွာ မည္သည့္ censorship technique ကို သံုးခဲ့သည္ ဆိုသည့္အေပၚမူတည္သည္။ ကဲြျပားမႈမ်ားကို နားလည္ျခင္းမွာ internet ကို ထိေရာက္စြာ ႏွင့္ လံုျခံဳစြာ သံုးစဲြရန္ အတြက္ သင့္ေတာ္ေသာ နည္းလမ္း မ်ားကို ေရြးခ်ယ္ရန္ ကူညီေပးသည္။

Ports ႏွင့္ Protocol မ်ား

Data မ်ား ႏွင့္ resource မ်ားကို မွ်ေဝရန္ ကြန္ပ်ဴတာမ်ားသည္ format ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ ႏွင့္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ဘယ္လို communicate လုပ္ရမလဲ ဟူေသာ အခ်က္မ်ားကို သေဘာ တူရန္ လိုအပ္သည္။ ထို protocol ဟု ကၽြႏု္ပ္တို႔ေခၚေသာ သေဘာတူခ်က္မ်ား သည္ လူတို႔သံုးစဲြ ၾကေသာ ဘာသာစကား ၏ သဒၵါ ႏွင့္ တခါတရံ ႏႈိင္းယွဥ္ မိ ႏိုင္သည္။ အင္တာနက္ ဆိုသည္ မွာ ယင္းကဲ့သို႔ေသာ protocol အတဲြလိုက္ေပၚတြင္ မူတည္သည္။

အလႊာလိုက္တည္ရွိေနေသာ ကြန္ရက္ ပံုစံ

Internet protocol မ်ားသည္ အျခား protocol မ်ားေပၚမူတည္သည္။ ဥပမာ website တစ္ခု ကို ဝင္ေရာက္ၾကည့္ရႈရန္ သင္ web browser တစ္ခု သင္ သံုးေသာ အခါတြင္ web server ႏွင့္ communicate လုပ္ရန္ HTTP သို႔မဟုတ္ HTTPS protocol ကို browser မွ မွီခုိေနရသည္။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ communication သည္ လည္း အျခား protocol မ်ားေပၚတြင္ မူတည္သည္။ လံုျခံဳစြာဝင္ေရာက္ၾကည့္႐ႈေနပါသည္ဟု ေသခ်ာေစရန္ website အတြက္ ကၽြႏု္ပ္တို႔ HTTPS ကို သံုးေနသည္ဟု ယူဆပါ။

အထက္ပါ ဥပမာ ထဲတြင္ HTTPS protocol မ်ားသည္ communication ၏ encryption မ်ားကို လုပ္ေဆာင္ရန္ TLS protocol မ်ားေပၚတြင္မူတည္သည္။ သို႔မွသာ network မ်ားေပၚမွ ၎ တို႕ျဖတ္သြားေသာေၾကာင့္ ၎ တို႔သည္ private ႏွင့္  unmodified မ်ားျဖစ္ေနၾကေပမည္။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ TLS protocol မ်ားသည္  အသြင္ေျပာင္းရာတြင္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား မေတာ္တဆ ေပ်ာက္ဆံုး သြားျခင္း သို႔မဟုတ္ ပ်က္ဆီးသြားျခင္းမ်ား မျဖစ္ေအာင္ ေသခ်ာေစရန္ TCP protocol မ်ားေပၚတြင္ မူတည္သည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ TCP သည္ data မ်ား လိုရာေနရာ သို႔ေရာက္သြားေစရန္ ေသခ်ာဖို႔အတြက္ IP protocol မ်ားကို သံုးသည္။

Encrypted HTTPS protocol ကို အသံုးျပဳေနစဥ္တြင္ domain name အတြက္ IP address ကို retrieve လုပ္ရန္ သင့္ကြန္ပ်ဴတာသည္ unencrypted DNS protocol ကို သံုးေနရဆဲပင္ျဖစ္သည္။ DNS server တစ္ခုဆီသို႔ routing လုပ္ရန္အတြက္္ ေတာင္းဆိုမႈ မ်ားကို mark ရန္ DNS protocol သည္ UDP protocol ကို သံုးရ ျပီး UDP သည္ ရည္ရြယ္ေသာ ေနရာသို႔ data transmission အတြက္ IP ေပၚတြင္ မွီခုိရသည္။

ဤ ကဲ့သို႔ေသာ protocol relationship ေၾကာင့္ ရွိျပီးေသာ အလႊာမ်ားကဲ့သို႔ပင္ network protocol မ်ားကို ကၽြႏု္ပ္တို႔ တခါတရံ refer လုပ္ရသည္။ layer တစ္ခု စီမွ protocol တစ္ခုသည္ communication function အတြက္ တာဝန္ရွိသည္။

Port မ်ားကိုအသံုးျပဳျခင္း

အထက္တြင္ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ TCP protocol မွ ျဖတ္၍ computer အခ်င္းခ်င္း ဆက္သြယ္ျပီး အဆင့္ျမင့္ protocol မ်ားကို သူတို႔ အလုပ္ သူတို႔ လုုပ္ရန္ အတြက္ အခ်ိန္အတိုင္းအတာ တစ္ခု အထိ ဆက္သြယ္ေနဆဲပင္ျဖစ္သည္။ TCP  သည္ ကြန္နက္ရွင္မ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ႏွင့္ တစ္ခု ႏွင့္ တစ္ခု ကြန္နက္ရွင္ကို ခဲြျခားရန္ port မ်ား၏ concept တစ္ခု ကို သံုးရသည္။ နံပါတ္တပ္ထားေသာ port မ်ားကိုသံုးျခင္းသည္ ကြန္ပ်ဴတာကို ေတာင္းဆိုမႈတစ္ခု သို႔မဟုတ္ data ကို မည္သည့္ software က ကိုင္တြယ္သင့္ သည္ ဆိုတာကို ဆံုးျဖတ္ေစသည္။ (UDP သည္ ဤ ရည္ရြယ္ခ်က္ ေၾကာင့္ port number မ်ားကို သံုးတတ္သည္။) IANA (Internet Assigned Names Authority) သည္ application service မွ သံုးေသာ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ အဆင့္ျမင့္္ protocol မ်ားအတြက္ port number မ်ားကို assign ခ်သည္။ assign ခ်ထားေသာ port number စံျပ နမူနာမ်ားမွာ 

• 20 and 21 - FTP (file မ်ားကူးေျပာင္းျခင္းအတြက္)
• 22 - SSH (secure shell remote access)
• 23 - Telnet (insecure remote access)
• 25 - SMTP (e-mail ပို႔ျခင္း)
• 53 - DNS (computer အမည္တခုအား IP address ေျပာင္းျခင္း)
• 80 - HTTP (ပံုမွန္ Web browsing; တခါတရံ proxyအျဖစ္သံုးျခင္း)
• 110 - POP3 (e-mail လက္ခံျခင္း)
• 143 - IMAP (e-mail ပို႔၊ လက္ခံျခင္း)
• 443 - HTTPS (လံုျခံဳေသာ Web ဆက္သြယ္မွဳ)
• 993 - လံုျခံဳေသာ IMAP
• 995 - လံုျခံဳေသာ POP3
• 1080 - SOCKS proxy
• 1194 - OpenVPN
• 3128 - Squid proxy
• 8080 - ပံုမွန္ HTTP-style proxy

အထက္ပါ နံပါတ္ မ်ားကို သံုးျခင္းသည္ protocol မ်ား၏ နည္းပညာအရလိုအပ္ခ်က္မ်ား မဟုတ္ဘဲ တကယ္တမ္းေတာ့ မည္သည့္ data မဆို မည္သည့္ port မဆိုမွ ပို႔ႏိုင္သည္။ (circumvention technique အတြက္ standard port မဟုတ္လဲ သံုး၍ ရသည္။) သို႔ေသာ္လည္း အဆင္ေျပလြယ္ကူေစရန္ ဤ assignment မ်ားကို default သံုးႏိုင္သည္။ ဥပမာ သင့္ web browser သည္ မည္သည့္ port number ကိုမွ ဆန္းစစ္ျခင္း မျပဳဘဲ website ကို ဝင္ေရာက္ၾကည့္ရႈမည္ဆိုလွ်င္ port 80 ကို အလိုေလ်ာက္သံုးသြားေပလိမ့္မည္။အျခား software မ်ားတြင္လည္း တူညီေသာ default မ်ားရွိသည္။ သို႔မွသာ သင္သံုးေနေသာ service မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ port number မ်ားကို သိရွိျခင္း သို႔မဟုတ္ သတိရစရာမလိုဘဲ သင္ internet service မ်ားကို သံုးႏိုင္သည္။ 

Cryptography

Cryptography ဆိုသည္မွာ communication မ်ားကို ရႈပ္ေထြးေစရန္ ခက္ခဲေသာ နည္းပညာမ်ား ကို သံုးေသာ ေစာင့္ၾကည့္ ေလ့လာခ်က္မ်ားကို ခုခံ ကာကြယ္ႏိုင္သည့္ ခိုးယူနားေထာင္သူ အား နားေထာင္ရ ခက္ခဲေအာင္ျပဳလုပ္ထားေသာ နည္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ Cryptography သည္ communication မ်ားကို network operator မ်ားျပင္ဆင္ျခင္းမွ ကာကြယ္ ႏုိင္သည္ သို႔မဟုတ္ အနည္းဆံုးေတာ့ modification မ်ားကို ထိခိုက္ေစသည္။ ၎သည္ web browser တစ္ခု ကဲ့သို႔ သင္ အသံုးျပဳေနေသာ software တစ္ခု မွ web server ကဲ့သို႔ေသာ အျခားတစ္ဖက္ connection ဆီသို႔  tunnel တစ္ခု အလုပ္လုပ္ပံုႏွင့္ တူသည္။

ေခတ္မီ cryptography ကို နည္းပညာပိုင္းအရ ခုခံႏိုင္မႈ အားနည္းေအာင္ျပဳလုပ္ထားျပီး အလြယ္တကူရႏိုင္ေသာ cryptographic application မ်ားသည္ ခိုးနားေထာင္ျခင္းမွ user privacy ကို အလြန္အမင္း ကာကြယ္ႏိုင္စြမ္းရွိသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း user မ်ား cryptography လံုျခံဳစြာ အသံုးျပဳရန္ လိုအပ္ေသာ အခ်က္မ်ားကို မလိုက္နာ ပါက ecryption ကို္ targeted malware သုိ႔မဟုတ္ key-management ႏွင့္ key-exchange problem မ်ား အပါအဝင္ နည္းလမ္းမ်ဳိးစံုျဖင့္ ေရွာင္ကြင္း၍ ရ ႏိုင္သည္။ ဥပမာ cryptographic application မ်ားသည္ အျခား တစ္ဖက္ network connection မ်ား အဆံုးတြင္ ကြန္ပ်ဴတာ သို႔မဟုတ္ လူတစ္ေယာက္၏ဇစ္ျမစ္ ကို ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္ နည္းလမ္းတစ္ခု လိုအပ္ေပမည္း။ မဟုတ္လွ်င္ private communication မ်ားကို ျဖတ္ယူနားေထာင္ရန္ communication တစ္ခု partner အေယာင္ေဆာင္ကာ အလယ္တြင္ ခိုးနားေထာင္သူ တစ္ေယာက္အတြက္ communication မွာ အားနည္းေနေပလိမ့္မည္။ ဇစ္ျမစ္ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ကို software မ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ နည္းအမ်ဳိးမ်ဳိး ကိုင္တြယ္ႏိုင္ ေသာ္လည္း verification အဆင့္မ်ားကို ေက်ာ္လႊားျခင္း သို႔ မဟုတ္ေရွာင္ကြင္းျခင္းသည္ တစ္ေယာက္ေယာက္ ၏ အားနည္းခ်က္ကို ေစာင့္ၾကည့္ ႏိုင္စြမ္းကို တိုးေစသည္။ 

အျခား ေစာင့္ ၾကည့္သည့္ နည္းလမ္းမွာ ခိုးနားေထာင္သည့္သူ communication ပါ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို နားမလည္လွ်င္ေတာင္မွ communication တစ္ခုသည္ အေၾကာင္းအရာတစ္ ခု၊ မူလဇစ္ျမစ္၊ ရည္ညႊန္းရာေနရာ သို႔ မဟုတ္ အဓိပၸါယ္ မ်ားစုေပါင္းထားသည့္ အေၾကာင္း ျပေသာ traffic analysis ပင္ျဖစ္သည္။ Traffic analysis သည္ ခိုင္မာသည့္ နည္းလမ္းျဖစ္ႏိုင္ျပီး ခုခံရန္ အလြန္ခက္ခဲသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ traffic analysis technique မွ anonymous party တစ္ခု ၏ ဇစ္ျမစ္ကို ေလ့လာရန္ကူညီ ေသာ anonymity system မ်ား အတြက္ ရည္ညႊန္းျခင္းျဖစ္သည္။ Tor ကဲ့သို႔ေသာ advanced anonymity system မ်ားတြင္ traffic analysis ထိေရာက္မႈမ်ားကို ေလ်ာ့ရန္ ရည္ရြယ္ေသာ အခ်ဳိ႕ measure မ်ားပါေသာ္လည္း ခိုးနားေထာင္သူ၏ စြမ္းရည္မ်ားေပၚမူတည္၍ အားနည္းေနႏိုင္ေသးသည္။

Routing & Routers

Routers ေတြကာ OSI Reference Model ရဲ႕ တတိယေျမာက္Layer ျဖစ္တဲ့ Network layer မွာ အလုပ္လုပ္တာျဖစ္တဲ့တြက္ေၾကာင့္ သူ႔တို႔ကို Layer 3 devices ေတြလို႔လည္း ေခၚလို႔ရပါေသးတယ္။ Routers ေတြရဲ႕ အေျခခံအလုပ္က ႏွစ္ခု႐ွိပါတယ္။

• 
  
  * သြားေရာက္ရမယ့္ေနရာ(Destination)ကို ေရာက္႐ွိဖို႔ layer 3 လမ္းေၾကာင္းကို႐ွာေပးဖို႔
• 
  
  * Packets ေတြကို သူ႔ရဲ႕ေနာက္ဆံုးလိုအပ္တဲ့ သြားေရာက္ရမယ့္ေနရာေရာက္တဲ့အထိ interface တစ္ခုကေန ေနာက္တစ္ခုစီိကို လက္ဆင့္ကမ္းေပးဖို႔

ပထမလုပ္ေဆာင္ခ်က္ကို ၿပီးေျမာက္ဖို႔အတြက္ကာ Router ကာေအာက္ေဖာ္ျပပါအတိုင္းဆက္လုပ္ဖို႔ လိုပါတယ္။

• 
  
  - Router ကိုယ္တိုင္က မိမိနဲ႔ကပ္လ်က္ခ်ိတ္ထားတဲ့ အျခား Routers ေတြကို ေလ့လာၿပီး ဘယ္network ကို ဘယ္လမ္းေၾကာင္းကေန ေရာက္ႏိုင္မလဲဆိုတာကိုေလ့လာရပါမယ္။
• 
  
  - ေရာက္ရမယ့္ networks numbers ေတြရဲ႕႐ွိေနတဲ့ေနရာကို႐ွာေပးရပါမယ္။
• 
  
  - ေရာက္ရမယ့္ေနရာတစ္ခုခ်င္းစီအတြက္ကို အေကာင္းဆံုးလမ္းေၾကာင္းေတြ ႐ွာရပါမယ္။
• 
  
  - ေရာက္ရမယ့္ေနရာ ကြန္ယက္ေတြ (Destination networks) ေတြကို ဘယ္လိုေရာက္ေအာင္သြားႏိုင္သလဲဆိုတဲ့ routing information ေတြကို ေနာက္ဆံုး up-to-date ျဖစ္ေနေအာင္ ထိန္းသိမ္းေနရမယ္။

ဒုတိယေျမာက္လုပ္ေဆာင္ခ်က္ကို ၿပီးေျမာက္ဖို႔ဆိုရင္ေတာ့၊ Router ကာ ဝင္လာတဲ့ IP packet ထဲမွာပါတဲ့ ေရာက္ရမယ့္ (Destination IP address) ေနရာကိုစစ္ေဆးၿပီး၊ ေရာက္ရမယ့္ေနရာရဲ႕ network number ကာဘာလဲဆိုတာကို ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်တယ္။ ၿပီးသြားရင္ သူ႔ရဲ႕ကိုယ္ပိုင္ Routing table ကိုနဲ႕ကိုက္စစ္ၿပီး လိုအပ္တဲ့ outgoing interface ေပၚကိုလြဲေပးလိုက္ပါတယ္။

ေနာက္ပိုင္းမွာ ကၽြန္ေတာ္ဆက္ၿပီးေဖၚျပေပးမယ့္ အပိုင္းေတြမွာ Routing table ဆိုတာဘာလဲ။ Routing Table ထဲမွာ ေရာက္ရမယ့္ေနရာရဲ႕ network number ေတြရဲ႕စာရင္း(a list of destination network numbers) ေတြ႐ွိတယ္ အဲဒီ network ေတြရဲ႕ အေျခအေနေတြ၊ အဲဒါေတြက ဘာလဲဆိုေတာ့ ဘယ္destination ကို ေရာက္ဖို႔ဆိုရင္ ဘယ္interface ကို သံုးသင့္တယ္၊ အကယ္၍destinationကာ ေဘးခ်င္းကပ္လ်က္ခ်ိတ္ထားတဲ့router(neighbouring router) တစ္လံုးထက္မကေက်ာ္ၿပီးမွ ေရာက္ႏိုင္တဲ့ေနရာဆိုရင္ ဘယ္(neighbouring router)ကို packet ကုိလႊဲေပးရမလဲ ဆိုတာေတြကို အခ်ိန္ရသလို ဆက္လက္လက္ေရးသြားေပးပါ့မယ္။မ်က္စိမွားေစတဲ့ Routing Protocol နဲ႔ Routed Protocol ဆိုတာဘာေတြလဲဆိုတာကိုလဲဆက္လက္႐ွင္းသြားေပးပါ့မယ္။

Router အေၾကာင္း

( Router အေၾကာင္းသိခ်င္ေသာ သူငယ္ခ်င္းေတြ အတြက္ ဆရာ ဦးေဇာ္လင္း တို႔ ဆီက ကၽြန္ေတာ္ စုေဆာင္းထားတာေလးပါ ေ၀ငွလိုက္ပါတယ္ဗ်ာ။)

ကဲ အခုေျပာမယ့္အေၾကာင္းအရာကေတာ့ Router အေၾကာင္းေလးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Router ေတြ ဆုိတာကေတာ့ Network သမားေတြ၊ Network ကို ေလ့လာခ်င္သူေတြ၊ အဆင့္ျမင့္ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္ဖို႔အတြက္ လိုအပ္ေသာ မသိမျဖစ္ သိထားရမယ့္ အေရးပါတဲ့ အခ်က္တစ္ခု ျဖစ္တယ္။ Router ဆိုတာ ဘယ္လုိမ်ဳိးလဲ။ ဘယ္လုိ အလုပ္လုပ္သလဲ။ ဘယ္လုိမ်ိဳး အားသာခ်က္ေတြရွိသလဲဆိုတာေတြကိုပါ သိထားရမွာ ျဖစ္တယ္။ ဒီေတာ့ အခုေျပာမယ့္အေၾကာင္းေတြကို ေသခ်ာဖတ္ပါ။

Router ေတြဆိုတာ Computer ေတြ (Network) ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္ရာမွာ အသံုးျပဳေသာကိရိယာ တစ္ခုျဖစ္တယ္။ တကယ္ေတာ့ Router ေတြဆုိတာ Network ေတြြကို တစ္ခုတည္းကေနၿပီးေတာ့ Network ေတြ ပြားမ်ားလာေအာင္ ခ်ဲ႕ထြင္ဖို႔အတြက္ ျပဳလုပ္ထားေသာ Network Device တစ္ခု ျဖစ္တယ္။ အဆင့္လည္း ျမင့္တယ္။ ဘယ္လုိမ်ိဳး အသံုးျပဳရတာလဲဆိုေတာ့ ဒီ Router ေတြဟာ Network ကြန္ယက္ ၂ ခု သီးသန္႔ရွိေနတာကို တစ္ခုတည္းျဖစ္ေအာင္ ခ်ိတ္ဆက္အသံုးျပဳႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ အသံုးျပဳရန္ ပညာရွင္ေတြက ထုတ္လုပ္ထားေသာ အဆင့္ျမင့္ ဒီဇိုင္းပစၥည္း တစ္ခုပါပဲ။ သီးျခားစီရွိေနတဲ့ ကြန္ယက္ Network ၂ ခုကို ခ်ိတ္ဆက္ေပးလုိက္တယ္ဆိုတာက ဥပမာ Ethernet Network ႏွင့္ FDDI Network တို႔ျဖစ္တဲ့ Network ကြန္ယက္ ၂ ခုကုိ တစ္ခုတည္းျဖစ္သြားေအာင္ ခ်ိတ္ဆက္အသံုးျပဳခ်င္တယ္ဆိုရင္ ဒီ Router ကို အသံုးျပဳၿပီးေတာ့ ခ်ိတ္ဆက္မွရမွာ ျဖစ္တယ္။ Router ကို အသံုးမျပဳရင္ေတာ့ ခ်ိတ္ဆက္အသံုးျပဳလုိ႔ ရခ်င္မွရႏုိင္မယ္ေပါ့။

အဲ့ဒီလိုမ်ိဳး Router ကို အသံုးျပဳၿပီးေတာ့ ပုံစံမတူတဲ့ Ethernet Network ႏွင့္ FDDI Network တို႔ကို ခ်ိတ္ဆက္လုိက္မယ္ဆိုရင္ ဒီ Network ၂ ခုကို အသံုးျပဳေနလ်က္ရွိေသာ အသံုးျပဳသူေတြဟာ ဒီ Ethernet Network ႏွင့္ FDDI Network တို႔ဆီမွ Resources ေတြကိုေခၚယူ အသံုးျပဳႏုိင္မွာ ျဖစ္တယ္။ ဒီလို ကြဲျပားတဲ့ Network ကြန္ယက္ ၂ ခုကို Router အသံုးျပဳၿပီးေတာ့ ခ်ိတ္ဆက္ေပးလုိက္ျခင္းအားျဖင့္ Network ၂ ခုဆီက Resources ေတြကို အသုံုးျပဳလုိ႔ရေနတာကိုပဲ Internetwork လုိ႔ေခၚတာ ျဖစ္တယ္။ ထပ္ၿပီး ရွင္းေအာင္ေျပာရရင္ေတာ့ ဒီ Ethernet Network ႏွင့္ FDDI Network တို႔ဟာ သီးျခားစီရွိေသာ Function ေတြႏွင့္ သီးသန္႔စီ အလုပ္လုပ္ေနၾကတယ္ ဆိုေပမယ့္ ဒီ Router ကို အသံုးျပဳၿပီးေတာ့ ခ်ိတ္ဆက္လုိက္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အဲ့ဒီ Network ႏွစ္ခုၾကားမွာ ရွိေနေသာ Data ေတြ၊ အခ်က္အလက္ေတြကို ခ်ိတ္ဆက္ ဖလွယ္ျခင္းေတြကို လုပ္ေဆာင္ႏိုင္တာေပါ့။ ဒီ Internetwork ကို အေကာင္းဆံုး နားလည္ႏိုင္ဖုိ႔အတြက္ ဥပမာေပးၿပီး ေျပာရရင္ျဖင့္ အခုလက္ရွိ အင္မတန္မွကို ေပၚျပဴလာျဖစ္ေနေသာ၊ လူေတြ အသံုးမ်ားေနေသာ Internet ပဲျဖစ္တယ္။ Internet ဟာဆုိရင္ Internetwork ပဲျဖစ္တယ္။ Network ကြန္ယက္ေသးေသးေလးေတြကအစ ခ်ိတ္ဆက္အသံုးျပဳထားတဲ့အတြက္ လူေတြလုိအပ္သမွ်ေသာ အခ်က္အလက္ေတြ၊ 0.Data ေတြ မွန္သမွ်ကို ရွာေဖြယူလုိ႔ရေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။

Router ေတြကို TCP/IP Protocol Suit ကို အသံုးျပဳေသာ Internetwork ကြန္ယက္ႀကီးေတြမွာ အမ်ားအားျဖင့္ အသံုးျပဳမ်ားၾကပါတယ္။ Router ေတြဟာ အလုပ္လုပ္တဲ့အခါမွာ Network ကြန္ယက္ေတြရဲ႕ၾကား Packet ေတြကို ပို႔ေဆာင္ရာမွာ Network Layer ျဖစ္တဲ့ Open Systems Interconnection (OSI) Layer ေတြထဲက Layer 3 ႏွင့္ အလုပ္လုပ္တာ ျဖစ္တယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔ ဒီ Layer 3 ကိုပဲ အသံုးျပဳတာလဲဆုိေတာ့ ဒီ Router ေတြဟာ Bridge ေတြထက္ ပိုၿပီးေတာ့ အဆင့္ျမင့္ေသာ OSI Layer ေတြႏွင့္ပဲ အလုပ္လုပ္ႏုိင္တာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္တယ္။ ဘာလို႔ အဲ့လုိျဖစ္တာလဲဆိုေတာ့ Router ေတြဟာ Packet တစ္ခုကို ပို႔ေပးရတဲ့အခါမွာ အဲ့ဒီ Packet ရဲ႕ လိပ္စာ MAC Address ကိုပဲ ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ပို႔ေပးရတာ မဟုတ္ပါဘူး။ အဲ့ဒီ Packet ေလးသြားရမယ့္ေနရာျဖစ္တဲ့ Destination Address ကိုပါ သိရမွာ ျဖစ္တယ္။ ေျပာရရင္ Router ေတြဟာ Packet ေလးတစ္ခုကို ပို႔မယ္ဆိုရင္ အဲ့ဒီ Packet ေလးရဲ႕ လိပ္စာအျပင္ အဲ့ဒီ Packet ေလးဟာ ဘယ္ကိုသြားမလဲဆိုတဲ့ Destination Address ကို ရွာရတာျဖစ္တယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Router ဟာ Packet ေတြကို Route တဲ့ ေနရာမွာေရာ၊ Data ေတြကိ္ု Process လုပ္တဲ့ ေနရာမွာေရာ၊ အခ်က္အလက္ေတြကို Filter စစ္ထုတ္ေပးတဲ့ေနရာမွာေရာ ပိုၿပီးေတာ့ Performance ေကာင္းေကာင္းျဖင့္ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္ပါတယ္။ ေျပာရရင္ေတာ့ Router ေတြဟာ Bridge ေတြထက္ ပိုၿပီးေတာ့သာတာေပါ့။

ပိုၿပီးနားလည္ေအာင္ Router ေတြရဲ႕ အားသာတဲ့ အခ်က္ေတြကို တစ္ခ်က္ခ်င္းစီ ေျပာျပမယ္။
• Router ေတြဟာခ်ိတ္ဆက္ေသာ Network ေတြ မ်ားျပားလာတာနဲ႔အမွ် Network တစ္ခုလံုးမွာ Data ပို႔မယ့္ လမ္းေၾကာင္းေတြဟာ မ်ားျပားလာၿပီးေတာ့ Fault Tolerance ေတြလည္း ပံ့ပိုးေပးလာႏုိင္ပါတယ္။
• ေနာက္ၿပီးေတာ့ Router ဟာ Bridge ေတြထက္သာတာက Data ေတြကို ပို႔ဖို႔အတြက္ လမ္းေၾကာင္းေတြကို အမ်ားႀကီး ရွာႏုိင္ပါတယ္။ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ အခ်က္အလက္ေတြကို ပို႔တဲ့ေနရာမွာ Router ေတြမွာလမ္းေၾကာင္းေတြ အမ်ားႀကီးႏွင့္ပို႔တာ ျဖစ္တယ္။ ဒီလမ္းေၾကာင္းမရရင္ ေနာက္တစ္လမ္းကေန ပို႔လုိ႔ရေအာင္လမ္းေၾကာင္းကို Route မွာ ျဖစ္တယ္။
• ေနာက္တစ္ခုကက်ေတာ့ Router ေတြဟာ Network Segment ေတြ အမ်ားႀကီးကို ခ်ိတ္ဆက္ေပးႏုိင္ပါတယ္။ Data ေတြအတြက္ Traffic လမ္းေၾကာင္းေတြကိုလည္း စိစစ္ေပးႏုိင္တယ္။ ေျပာရရင္ေတာ့ဒီ Packet တစ္ခုကို တစ္ေနရာလႊတ္ၿပီးရင္ ေနာက္ Packet တစ္ခုကိုက်ေတာ့ ေနာက္တစ္ေနရာကို ထပ္လႊတ္ေပးႏုိင္ျခင္းတုိ႔ ျဖစ္တယ္။
• ဒီ Router ေတြကို အသံုးျပဳရာမွာ ေနာက္ထပ္ အားသာခ်က္တစ္ခုကေတာ့ အလြန္႐ႈပ္ေထြးေသာ Network ကြန္ယက္ေတြကို တပ္ဆင္ရာမွာ သို႔မဟုတ္ ခ်ိတ္ဆက္ရာမွာ အသံုးျပဳႏုိင္ျခင္းပဲ ျဖစ္တယ္။ Network Segment တစ္ခုခ်င္းစီကို Subnetwork သို႔မဟုတ္ Subnet လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ အဲ့ဒီ Subnet တုိင္းမွာ သူတုိ႔ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ Network Address လိပ္စာ ကိုယ္စီရွိၾကပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး Subnet တစ္ခုခ်င္းစီမွာ Nodes ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ အဲ့ဒီ Node တုိင္းမွာလည္း ကိုယ္ပိုင္လိပ္စာေတြျဖစ္တဲ့ Address ေတြ ကိုယ္စီရွိၾကပါတယ္။ ဘယ္ေလာက္ပဲ ႐ႈပ္ေထြးေသာ Network ကြန္ယက္ႀကီးပဲ ျဖစ္ပါေစ၊ Network Address ေတြ၊ Host/Node Address ေတြ ဘယ္ေလာက္ပဲမ်ားပါေစ၊ ဒီ Router ဟာ ရွိေနေသာ Network Address ေတြ၊ Host/Node Address ေတြအတုိင္း မရရေအာင္ကို ေပးပို႔ရမယ့္ Packet ေတြကို လုိက္ၿပီးေတာ့ ပို႔ေပးပါတယ္။ ဆုိလိုတာက Router ေတြဟာ ဘယ္ေနရာပဲျဖစ္ျဖစ္ ရွိေနတဲ့ Network Address ႏွင့္ Host/ Node Address ေတြကို ေပါင္းၿပီးေတာ့ Network ထဲမွာရွိတဲ့ ဘယ္ေနရာပဲျဖစ္ျဖစ္ ပို႔ေပးရမယ့္ေနရာကိုေရာက္ေအာင္ ပို႔ေပးႏိုင္ပါတယ္။
• ဒါ့အျပင္ Router ေတြဟာ Data Packet ေတြကုိ ပို႔တဲ့အခါမွာ ဘယ္လမ္းေၾကာင္းကေနပို႔ရင္ ဘယ္လုိေကာင္းတယ္၊ ျမန္ေစတယ္ဆုိတာကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဘယ္ Router ကို အသုံးျပဳရမလဲဆိုတာကိုေသာ္ လည္းေကာင္း ေရြးခ်ယ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Router ေတြဟာ သူ႔ဆီကို Data Packet ေတြ ေရာက္လာၿပီဆိုရင္ ဒီ Packet ကို အျမန္ေရာက္ေအာင္ ဘယ္လမ္းေၾကာင္းကေနမွ ပို႔လုိက္မယ္ဆိုတာမ်ိဳး ရွိပါတယ္။
• ဒါေပမယ့္ Router ေတြဟာ သူ႔ဆီကို လာတဲ့ Packet ေတြကို Network Address မသိရင္ပဲ ျဖစ္ေစ၊ ဒါမွမဟုတ္ အဲ့ဒီ Packet ရဲ႕ Destination Address ကိုေသာ္ လည္းေကာင္း မသိႏုိင္တဲ့၊ အတိအက်မပါလာတဲ့ Packet မ်ိဳးဆိုရင္ေတာ့ Router ဟာ လံုး၀ကို ပို႔မေပးပဲႏွင့္ ပယ္ဖ်က္ပစ္တတ္ပါတယ္။

Router ေတြမွာ Routing Table လုိ႔ေခၚတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြပါရွိတဲ့ Table တစ္ခုရွိပါတယ္။ အဲ့ဒီ Routing Table မွာ Packet ေတြႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ Network Address ေတြ၊ Packet ေတြပို႔ဖုိ႔အတြက္ Internetwork တစ္ခုလံုးမွာ ရွိေသာ ျဖစ္ႏုိင္သမွ်ေသာ Path လမ္းေၾကာင္းေတြရွိတာ ျဖစ္တယ္။ Router ေတြဟာ Packet ေတြကိုပို႔ေဆာင္ရန္အတြက္ Routing Table မွာ ရွိေသာ ျဖစ္ႏုိင္သမွ်ေသာ Path လမ္းေၾကာင္းေတြကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ Packet ေတြကုိ ပို႔တာျဖစ္တယ္။ ေနာက္တစ္ခုက Router ေတြဟာ Packet ေတြကို ပို႔ေပးတဲ့အခါမွာ ၄င္း Router ေတြရဲ႕ Destination Address ေတြကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ အလုပ္လုပ္တာ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Router ေတြဟာ Packet ေတြကို ပို႔တဲ့အခါမွာ အဲ့ဒီ Packet ေတြရဲ႕ Network Address ကို အတိအက်သိမွ ပို႔ေပးတာ ျဖစ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ Packet တစ္ခုကို ၾကည့္လိုက္လို႔ အဲ့ဒီ Packet မွာ Network Address က အတိအက်ပါမလာဘူးဆိုရင္ ပို႔ေပးမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ Packet ေတြရဲ႕ Network Address ေတြပါၿပီးေတာ့ ပို႔ေပးရမယ့္ Destination Address မပါဘူးဆိုရင္လည္း ပို႔မေပးပါဘူး။

Router ေတြဟာ Data အခ်က္အလက္ေတြကို ပို႔ေပးတဲ့အခါမွာ Router ေတြရဲ႕ Packet ေတြကို ပို႔ေပးတဲ့ပံုစံကို ေျပာျပမယ္။ Internetwork ဆိုတာ ကြန္ယက္ေသးေသးေတြေရာ၊ ႀကီးႀကီးေတြေရာ ေပါင္းစပ္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္လာတာဆိုေတာ့ တစ္ခါတစ္ရံ အရမ္းကို ႐ႈပ္ေထြးေသာ ကြန္ယက္တစ္ခု ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီလိုမ်ိဳး ႐ႈပ္ေထြးေသာ ကြန္ယက္ေတြမွာ Packet ေလးတစ္ခုကို သူသြားမယ့္ေနရာ ေရာက္ေအာင္ ပို႔ေပးဖုိ႔ရာ သိပ္ကို လြယ္ကူတဲ့ အလုပ္ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီေတာ့ Router ေတြဟာ သူတုိ႔ဆီကို Packet တစ္ခု ေရာက္လာၿပီဆုိရင္ အဲ့ဒီ Packet ကို ဘယ္ေနရာကို ပို႔ေပးရမလဲဆိုတာကို သိဖို႔အတြက္ ၾကည့္လိုက္ပါတယ္။ Network Address ကို ၾကည့္တာ ျဖစ္တယ္။ Network Address ကို Routing Table မွာ ၾကည့္တာ ျဖစ္တယ္။ သိၿပီဆိုမွ ၄င္း Packet ကို ျပန္ထုတ္ပိုးလုိက္ၿပီးေတာ့ ပို႔ေပးရမယ့္ေနရာကို သြားေရာက္ၿပီးေတာ့ ပို႔တာျဖစ္တယ္။ Router ေတြဟာ Bridge ေတြထက္ေတာ့ မတူညီတဲ့ Network နည္းပညာမွာ Packet ေတြကို ပို႔တဲ့အခါမွာ ပိုလြယ္ကူပါတယ္။ ဥပမာေျပာရရင္ တကယ္လို႔ Router တစ္ခုဟာ Token Ring Network တစ္ခုကေနမွ Ethernet Network တစ္ခုဆီကို Data Packet ေတြ ပို႔ေပးရေတာ့မယ္ဆိုရင္ အဲ့ဒီ Token Ring Network ကေနလာတဲ့ Data Packet ကို Ethernet Network ဆီကို ပို႔ဖု႔ိအတြက္ အဲ့ဒီ Packet ေလးကို Token Ring Network ပံုစံ ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အရင္ျဖည့္လုိက္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့မွ Ethernet Network Frame ပံုစံအတုိင္း ျပန္ၿပီးေတာ့ ထုတ္ပိုးလုိက္ၿပီးတဲ့အခါက်ေတာ့မွ ပို႔ေပးရမယ့္ေနရာကို အေရာက္ပို႔တာ ျဖစ္တယ္။ Packet တစ္ခုကို ၾကည့္လိုက္။ ဘယ္ Network ကလည္းဆိုတာ ၾကည့္လုိက္။ ေနာက္ၿပီး အဲ့ဒီ Packet ကို ပို႔ေပးရမယ့္ လိပ္စာ Network Address ကို MAC Address မွာ ၾကည့္တယ္။ ၿပီးရင္ ပို႔ေပးတယ္။ ဒီလုိမ်ိဳးလုပ္တာဟာ အမွန္ေတာ့ Network Traffic ကိုေလးေစပါတယ္။ Network ရဲ႕ Speed ကို က်သြားေစပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔ Network Speed ကို က်သြားေစတာလဲ၊ Network Traffic ကို ေလးေစတာလဲ ဆိုတာကို ေျပာျပမယ္။ ဒါက ခ်ိတ္ဆက္တဲ့ ကြန္ယက္ Network ေတြရဲ႕ မတူညီတဲ့ Frame Size ေၾကာင့္ပါ။ ဥပမာေနနဲ႔ ေျပာရရင္ Ethernet Network Frame Size ဟာ အနီးစပ္ဆံုး ေျပာရရင္ေတာ့ 1500 Bytes အထိသာ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ Token Ring Network Frame Size က်ေတာ့ 4000 Bytes ကေနမွ 18000 Bytes အထိ ရွိၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ 4000 Bytes ကေနမွ 18000 Bytes အထိ ရွိေသာ Ethernet Network ကေနပို႔လိုက္ေသာ Data Packet ေတြကို Token Ring Network ဆီကိုပုိ႔ေပးမွာဆိုေတာ့ ဒီအတိုင္းပို႔လုိ႔မရဘူး။ Ethernet Network Frame Size အတုိင္းပို႔ေပးရမွာဆုိေတာ့ Frame Size ကို ထပ္ေျပာင္းေပးရတယ္။ ဒီေတာ့ 4000 Bytes ကေနမွ 18000 Bytes အထိရွိေသာ Token Ring Network Frame Size ကို 1500 Byte ရွိေသာ Ethernet Network Frame Size အျဖစ္ ျပန္ေျပာင္းေပးရမွာ ျဖစ္တယ္။ ဒီေတာ့ Router ဟာ Ethernet Network Frame 12 ခုေတာင္ ျပဳလုပ္ေပးရပါတယ္။ အဲ့ဒီေတာ့ Network ရဲ႕ Speed က ေလးၿပီေပါ့။

Router ေတြမွာ သူတို႔ကိုယ္တုိင္ ျပဳလုပ္ထားေသာ Routing Table ဆိုတာ ရွိပါတယ္။ အဲ့ဒီ Routing Table မွာ ဘာေတြရွိလဲဆိုေတာ့ Packet ေတြရဲ႕ Network Address ေတြ၊ ေနာက္ၿပီး အဲ့ဒီ Network မွာ ရွိေနေသာ Router ေတြရဲ႕ Address ေတြ ရွိပါတယ္။

Router မွာ Routing Table ျပဳလုပ္ပံုေပၚ မူတည္ၿပီးေတာ့ Routing အမ်ိဳးအစား (၂) မ်ိဳး ရွိၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီ (၂) မ်ိဳးကေတာ့ -
• Static Routing ႏွင့္
• Dynamic Routing တို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။

Static Router
Static Routing ကို အသံုးျပဳေသာ Router မွာဆိုရင္ သူ႔မွာ႐ွိေသာ Routing Table ကို Administrator ကေနမွ Manually ကိုယ္တုိင္ကိုယ္က် Update လုပ္ေပးဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ Router ဟာ အကယ္၍မ်ား အတုိဆံုးႏွင့္ အထိေရာက္ဆံုး လမ္းေၾကာင္းကို မလိုအပ္သည့္တုိင္ေအာင္ အၿမဲတမ္းရည္ရြယ္ ပို႔ေနက် လမ္းေၾကာင္းအတုိင္းပဲ ေပးပို႔ပါတယ္။ တကယ္လို႔ Router ရဲ႕ Table မွာ ေပးပို႔ရမယ့္ Packet ရဲ႕ Network Address ပါသည့္တုိင္ေအာင္ Destination မရွိခဲ့ရင္ Router ဟာ Packet ကို ပယ္ဖ်က္ပစ္လုိက္ပါတယ္။

Dynamic Router
Dynamic Router ကို အသံုးျပဳေသာ Router မွာဆိုရင္ သူ႔မွာရွိေသာ Routing Table ကို Static Routing မွာကဲ့သို႔ Administrator ကေနမွ Manually လုိက္ၿပီးေတာ့ Update လုပ္စရာ မလုိပါဘူး။ သူ႔ဘာသာသူ Routing Table ကို Automatically အလိုအေလ်ာက္ Update လုပ္သြားတာ ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ပထမဦးဆံုးေသာ Router ကေတာ့ Routing Table ကို သူ႔ဘာသာသူ Administrator ကေနမွ Configure သတ္မွတ္ေပးရပါတယ္။ ပထမဦးဆံုးေသာ Router တစ္ခုတည္းပါပဲ။ က်န္တဲ့ Dynamic Router ေတြကေတာ့ သူအလုိအေလ်ာက္ Automatically အရ Update လုပ္သြားမွာ ျဖစ္တယ္။ ဆိုလုိတာက Dynamic Routing ကို အသံုးျပဳေသာ Router ေတြက်ေတာ့ Discovery Process ဆိုတာကို အသံုးျပဳၿပီး ရွိေနတဲ့ Router ေတြရဲ႕ အခ်က္အလက္ေတြကို ရွာေဖြပါတယ္။ Dynamic Router ေတြဟာ သူတို႔အခ်င္းခ်င္း ဆက္သြယ္လုိ႔ရတဲ့အျပင္ အျခား Router ေတြရဲ႕ ရရွိလာတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြေပၚ မူတည္ၿပီးေတာ့ Routing Table ေတြကို Update လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ အကယ္၍မ်ား Network တစ္ခုမွာ Multiple Routers လမ္းေၾကာင္းေတြ အမ်ားႀကီးရွိခဲ့မယ္ဆုိရင္ Router ဟာ ဘယ္လမ္းေၾကာင္းက အေကာင္းဆံုးလဲ ဆုိၿပီးေတာ့ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။ Router ေတြရဲ႕ အေကာင္းဆံုးလမ္းေၾကာင္းဟာ ဘယ္လမ္းေၾကာင္းလဲလို႔ ေရြးခ်ယ္ရာမွာ နည္းလမ္း (၂) မ်ဳိး ရွိပါတယ္။

ဒါေတြကေတာ့ -
• Distance Vector Algorithm ႏွင့္
• Link-State Algorithm တုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

Distance Vector Algorithm
ဒီနည္းလမ္းကေတာ့ ကြန္ယက္ ၂ ခုအၾကား ဆက္သြယ္သြားရမယ့္ခရီးမွာ ျဖတ္သြားရမယ့္ Router အေရအတြက္ေပၚ မူတည္ၿပီးေတာ့ Costs in Host ကို တြက္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ လမ္းေၾကာင္းမွာ ျဖတ္သြားရမယ့္ အနည္းဆံုး Hops အေရအတြက္ရွိတဲ႔လမ္းေႀကာင္းကို ေရြးခ်ယ္ပါတယ္။ ဒီ Distance Vector Routing Algorithm ကိုအရင္ဆုံးအသံုးျပဳ
ေသာ Protocol ကေတာ့ Routing Information Protocol ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ၄င္းကို TCP/IP ေရာ၊ IPX/SPX ၂ ခုစလံုးမွာပါ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ Distance Vector Protocol ျဖစ္တဲ့ RIP လုိ Protocol ဆိုရင္ ဘယ္ေလာက္ေတာင္လဲဆိုတာ သူ႔ရဲ႕ Routing Table တစ္ခုလံုးႀကီးကို Network တစ္ခုလံုးဆီသို႔ စကၠန္႔သံုးဆယ္ၾကာတိုင္း ပို႔လႊတ္ေနပါတယ္။

RIP – Routing Information Protocol
RIP2 - Routing Information Protocol (Version 2)
EIGRP - Enhanced Interior Gateway Routing Protocol
IGRP - Interior Gateway Routing Protocol
ဒါေတြကေတာ့ Distanced Vector Algorithm ကိုသံုးတဲ႔ Routing Protocols ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။

Link - State Algorithm
ဒီနည္းလမ္းကေတာ့ Packet တစ္ခုအတြက္ လမ္းေၾကာင္းမွာ အျခားေသာ အခ်က္အလက္ေတြကိုပါ ထည့္သြင္း စဥ္းစားလာပါတယ္။ ဘယ္လုိ အခ်က္အလက္ေတြလဲဆုိေတာ့ Network Traffic, Connection Speed, Costs ေတြကိုပါ ထည့္သြင္း စဥ္းစာလာပါတယ္။ ဒီနည္းနဲ႔ ဒီ Algorithm ကို အသံုးျပဳတဲ့ Router အေနနဲ႔ကေတာ့ ပိုၿပီးေတာ့ Processing Power လုိအပ္တာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ Packet ေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ လိုရာကို ေပးပို႔ႏုိင္တယ္ေလ။ TCP/IP ရဲ႕ Routing Protocol ျဖစ္တဲ့ OSPF (Open Shortest Path First) ဟာ ဒီ Link - State Algorithm ကိုအသံုးျပဳပါတယ္။
Dynamic Router ေတြဟာ Maintain လုပ္ရတာလည္း လြယ္ကူသလုိ Static Router ေတြထက္စာရင္ ပိုမိုေကာင္းမြန္တဲ့လမ္းေၾကာင္းကို ေရြးခ်ယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ Routing Table ကို Update လုပ္ရတာရယ္၊ ေနာက္ထပ္ Network Traffic ေတြကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ ပံုမွန္သြားလာေနတဲ့ Traffic အျပင္ သူတို႔ရဲ႕ Discovery လုပ္ေဆာင္ဖုိ႔ သြားလာမႈေတြ ရွိလာတယ္လို႔ ေျပာခ်င္တာပါ။ ဒီေတာ့ Data Traffic အျပင္သူတို႔ Traffic ေတြရွိလာတာေပါ့။

ေအာက္မွာေဖာ္ျပထားတာေတြကေတာ့ Link - State Algorithm ကို အသံုးျပဳေသာ Routing Protocols ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။
OSPF – Open Shortest Path First
IS - IS - Intermediate System to Intermediate System

ေအာက္မွာ Router ၏ အားနည္းခ်က္ႏွင့္ အားသာခ်က္ကို ေဖာ္ျပေပးထားပါတယ္။
Protocol တုိင္းဟာ OSI Model ရဲ႕ အလႊာတုိင္းမွာ အလုပ္လုပ္ၾကတာ မဟုတ္ပါဘူး။ အဲ့ဒီ အထဲမွာမွ Route လုပ္ေပးႏိုင္ေသာ Protocol ရွိသလုိ၊ Route လုပ္မေပးႏိုင္ေသာ Protocol မ်ားလည္း ရွိပါတယ္။ Route လုပ္ေပးႏိုင္ေသာ Routable Protocol တြင္ Network Layer Information မ်ားပါရွိၿပီးေတာ့ Non-Routable Protocols မွာေတာ့ Network Layer Information မ်ား မပါရွိပါဘူး။

Routable Protocol ေတြကေတာ့ -

• TCP/IP
• IPX/SPX
• DECNet
• OSI
• DDP (Apple Talk)
• XNS တုိ႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။

Non-Routable Protocol ေတြကေတာ့-
• NetBEUI
• DLC (HP Printers ႏွင့္ IBM Mainframe) ေတြမွာအသံုးျပဳသည္။
• LAT (Local Area Transport၊ DEC Networking ရဲ႕ အစိတ္အပုိင္း) တို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္

Basic of routing

Network တစ္ခုမွ တျခားNetwork တစ္ခုသို႔ packet တစ္ခု delivery ရာတြင္ မည္သည့္လမ္း ေၾကာင္းမွ ပို႔လႊတ္ရမည္ကိုရွာေဖြေပးျခင္းကို Routing ဟုေခၚသည္။ အလြယ္မွတ္ရန္မွာ routing ဆိုသည္မွာ router မ်ား destination network သုိ႔ေရာက္ရွိဖို႔  လမ္းေၾကာင္းရွာေဖြျခင္းျဖစ္သည္။

သက္ဆိုင္ရာ Network Address ကိုအေျခခံ၍ မည္သည့္ Interface မွ ပို႔လႊတ္ရမည္ဆုိသည္ကို ဆုံးျဖတ္ေပးျခင္းျဖစ္သည္။Router ၏ Interface တစ္ခုသုိ႔ packet တစ္ခု၀င္ေရာက္လာေသာအခါ packet header တြင္ပါ၀င္ေသာ Destination IP ကိုၾကည့္၍၊ Routing Table ႏွင့္တိုင္ဆိုင္စစ္ေဆးကာ အ ေကာင္းဆုံးလမ္းေၾကာင္းကိုေရြးခ်ယ္ေပးသည္။

Routing Table ဆိုသည္မွာ ေျမပုံႏွင့္ဥပမာဆင္တူၿပီး၊ destination network သုုိ႔ေရာက္ရွိရန္ မည္သည့္ Interface မွသြားသင့္ေၾကာင္း Router ကို ေျပာျပျခင္းျဖစ္သည္။ Network အသီးသီးသို႔ေရာက္ရွိမည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားကိုေရးမွတ္ေပးထားျခင္းျဖစ္ၿပီး၊ Ram ထဲတြင္သိမ္းဆည္းေပး ထားသည္။

သိထားသင့္ေသာ Route မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။

1. Static routes

2.Default routes

3.Dynamic routes

Static Route

Network Engineer ကိုယ္တိုင္ သက္ဆိုင္ရာNetwork သို႔သြားဖို႔ လမ္းေၾကာင္း Manual သတ္မွတ္ ေပးျဖင္းျဖစ္သည္။ အေျပာင္းလဲနည္းေသာ Small Network အတြက္ အလြႊန္အသုံး၀င္သည္။ Serial Wan Link လိုမ်ဳိး Bandwidth နည္းနည္းသာသံုးစြဲေနရေသာအခါ မ်ဳိးတြင္ သင့္ေတာ္သည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ Routing အတြက္သုံးစြဲရေသာ Bandwidth နည္းေသာေၾကာင့္ bandwidth ေခြ်တာရာေရာက္သလို၊ security အတြက္လည္း routing access အတြက္ engineer ကိုယ္တိုင္ network မ်ားကို ေရြးခ်ယ္ခြင့္ရွိေသာေၾကာင့္ security ေကာင္းမြန္သည္။

ip route destination network address [subnet mask]

{next-hop-address | interface] [distance]

Default Route

            Default Route သည္လည္း special static route တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။သက္ဆိုင္ရာ destination networkသုုိ႔ သြားရန္ သင့္ေတာ္ေသာလမ္းေၾကာင္းသည္ routing table ထဲတြင္မေတြ႔ပါက default route ကိုသုံး၍ packet ကုိ forward လုပ္ႏိုင္သည္။ the gate way of last resort ဟုလည္းေခၚသည္။ ဥပမာ- ISP Router ႏွင့္ တိုက္ရုိက္ခ်ိတ္ဆက္ထားေသာ router မ်ားေပၚတြင္ေတြ႔ႏိုင္သည္။ small network မ်ားတြင္ အင္တာနက္သုံးရန္ ISP Router သုိ႔ Default Router အေနႏွင့္ထြက္ေနျခင္းျဖစ္သည္။

Dynamic Routes

            Routing Protocol တစ္ခုကိုအသုံးျပဳျခင္းအားျဖင့္ Router သည္ dynamic route ကို learn လုပ္သည္။ Routing Protocol သည္ same routing protocol သုံးေနေသာ neighboring router မ်ားထံမွ လမ္းေၾကာင္းႏွင့္ပက္သက္သည္မ်ားကို မွတ္သားေလ့လာသည္။ Routing အခ်င္းခ်င္း Information ဖလွယ္ျခင္းျဖင့္ network အားလုံး၏ subnet  number မ်ားကို သိရွိႏိုင္သည္။

Routing Protocol and Routed Protocol

            တကယ္တမ္း packet ကို သက္ဆိုင္ရာ Networkk တစ္ခုသို႔ သယ္သြားသည္မွာ IP ျဖစ္သည္။ packet မ်ားကို သက္ဆိုင္ရာ Network သို႔ forward or router လုပ္ေပးေသာ Protocol ကို routed protocol ဟုေခၚသည္။ ဥပမာ- IP and IPX

            Route မ်ားကိုေလ့လာၿပီး routing table ကိုတည္ေဆာက္သည္။ Router မ်ားသည္ route  မ်ားကို ေလ့လာဖို႔ အခ်င္းခ်င္း Information ဖလွယ္ရသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ router မ်ားက သက္ဆိုင္ရာ Network အသီးသီးသို႔ ေရာက္ရွိမည့္ အေကာင္းဆုံးလမ္းေၾကာင္းကိုေရြးခ်ယ္ရန္ အသုံးျပဳေသာ algorithm, rule ျဖစ္သည္။ ဥပမာ- RIP, EIGRP, OSPF and BGP

Routing Protocol ႏွစ္မ်ဳိးရွိသည္။ ၄င္းတို႔မွာ-

Interior Gateway Protocols (IGP)

          Autonomous System တစ္ခုအတြင္းမွာသာ အခ်င္းခ်င္း routing information ကုိဖလွယ္ႏိုင္ သည္။ ဥပမာ IGP မ်ားမွာ- Routing Information Protocol version 2 (RIPv2), Enhanced Interior Gateway Routing (EIGRP), and Open Shortest Path First (OSPF) တို႔ျဖစ္သည္။

Exterior Gateway Protocols (EGP)

          Different Autonomous System မ်ားအၾကား routing information ကုိဖလွယ္ႏိုင္သည္။ ဥပမာ- Border Gateway Protocol (BGP) သည္ ယေန႔ေခတ္တြင္တစ္ခုတည္းေသာ EGP ျဖစ္္သည္။

Metrics

Routing Protocol  မ်ား အေကာင္းဆုံးလမ္းေၾကာင္းကိုေရြးခ်ယ္ဖို႔ calculation လုပ္ရန္ Metric ကိုသုံးနိုင္ သည္။lowest metric ရွိေသာလမ္းေၾကာင္းသည္ best route ျဖစ္သည္။ Routing Protocol မ်ားက အသုံး ျပဳေသာ Metric မ်ားမွာေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။

• Hop count:
  The number of times that a packet passes through the output port of one router
• Bandwidth:
  The data capacity of a link; for instance, normally, a 10-Mbps Ethernet link is preferable to a 64-kbps leased line
• Delay:
  The length of time that is required to move a packet from source to destination
• Load:
  The amount of activity on a network resource, such as a router or link
• Reliability:
  Usually refers to the bit error rate of each network link
• Cost:
  A configurable value that on Cisco routers is based by default on the bandwidth of the Interface 

 

Autonomous Systems

Single Administrative control တစ္ခုေအာက္တြင္ရွိေသာ Network Group တစ္ခုကို AS တစ္ခုဟုသတ္ မွတ္သည္။ company တစ္ခုတည္းျဖစ္ႏိုင္သလို၊ company တစ္ခုအတြင္းမွာပင္ AS မ်ားကြဲေနႏိုင္သည္။ companies group မ်ားလည္းျဖစ္ႏိုင္သည္။ EIGRP, OSPF, IS-IS, and BGP မ်ားသည္ AS ကိုနားလည္ေသာ္လည္း RIP သည္ နားမလည္ေပ။ တစ္နည္းအားျဖင့္ single organization တစ္ခု ၏ administrative control တစ္ခုေအာက္တြင္ရွိေသာ internetwork တစ္ခုသည္ AS ျဖစ္သည္။ ISP တစ္ခုစီသည္ Different AS တစ္ခုျဖစ္သည္။

          Single AS တစ္ခုအတြင္းမွာသာအလုပ္လုပ္ေသာ Routing Protocol မ်ားကို IGP ဟုေခၚသည္။

          Different AS မ်ားအတြင္းအလုပ္လုပ္ေသာ Routing Protocol မ်ားကို EGP ဟုေခၚသည္။eg-BGP

www.icann.org တြင္ ASN မ်ားေလ့လာနိုင္သည္။

Administrative Distance

Routing Protocol တိုင္းတြင္ AD တန္ဖိုးရွိသည္။ Lowest AD တန္ဖိုးရွိေသာ Routing Protocol သည္ Highest AD တန္ဖိုးရွိေသာ routing protocol ထက္ လမ္းေၾကာင္းေရြးရာတြင္ ပိုမိုေကာင္းမြန္သည္ ဟူယူဆသည္။ Administrative Distance သည္ integer ျဖစ္ၿပီး၊ 0-255 ျဖစ္သည္။

Routing Protocol ကို -

• Distance vector routing protocol ( Bellman-Ford-Moore algorithms )
• Link state routing protocols
• Hybrid routing protocol ဟူ၍ ခြဲျခားႏိုင္သည္။

Distance ဆိုသည္မွာ ဘယ္ေလာက္ေ၀းသလဲ(How far) ျဖစ္ၿပီး၊ vector ဆိုသည္မွာ ဦးတည္ရာ (which direction) ကိုဆိုလိုျဖင္းျဖစ္သည္။Distance Vector Routing Protocol မ်ားမွာ RIP Version-1 , Version-2, IGRP တို႔ျဖစ္သည္။ distance vector routing protocol သုံးေနေသာ router မ်ားသည္ routing brocast ကို Listening လုပ္ျခင္းျဖင့္ neighboring router မ်ားကို learn လုပ္ၾကသည္။ neighbor router ကိုရွာေဖြဖို႔ handshaking and helo process ကိုမသုံးေပ။ distance vector routing table ထဲတြင္ သက္ဆိုင္ရာနက္၀က္တစ္ခုသို႔ သြားမည့္ လမ္းေၾကာင့္မ်ားႏွင့္ပက္သက္ေသာ အခ်က္လက္မ်ားရွိသည္။ neighbor router မ်ားထံမွ Update ကိုလက္ခံျခင္းျဖင့္ routing table ကုိ update လုပ္သည္။ အခ်င္ခ်င္း routing update ဖလွယ္ၾကရာတြင္ routing table တစ္ခုလုံးကို ပို႔လႊတ္သည္။

Distance Vector routing protocol ၏ ျပႆနာတစ္ခုမွာ slow convergence ျဖစ္သည္။ router မ်ားအားလုံး လက္ရွိအသုံးျပဳေနေသာ topology ကုိနားလည္ၿပီး မူလအေျခအေနသုိ႔ ျပန္အလုပ္လုပ္ရန္ၾကာျမင့္ေသာအခ်ိန္ကာလတစ္ခုကို convergence time ဟုေခၚသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ network ထဲတြင္ router တစ္လုံး fail ျဖစ္သြားသည္ဆိုပါစို႔- က်န္router မ်ားသည္ သက္ဆိုင္ရာNetwork မ်ားသို႔ေရာက္ရွိဖို႔ လမ္းေၾကာင္းမ်ား ျပန္လည္ေရြးခ်ယ္သတ္မွတ္ရန္ routing table တြင္ ျပန္လည္ျပင္ဆင္မႈမ်ားလုပ္ၾကရသည္။ ထုိကာလတစ္ေလွ်ာက္ user၏ Packet ကို forward လုပ္ျခင္းကိစၥမ်ားမလုပ္ႏိုင္ေပ။ ျပင္ဆင္စရာရွိတာျပင္ဆင္ၿပီး လက္ရွိေျပာင္း လဲသြားေသာ topology ကိုနားလည္ကာ မူလအတိုင္းျပန္အလုပ္လုပ္ႏိုင္သည္ထိ ၾကားၾကာ ျမင့္ခ်ိန္ကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။

Periodic timer interval ကို ေျပာင္းျခင္း၊ triggered update ကို implementation လုပ္ျခင္းျဖင့္ ေျဖရွင္းႏိုင္သည္။ RIP သည္ default အားျဖင့္ စကၠန္႔သုံးဆယ္ ျဖစ္သည္။စကၠန္႔သံုးဆယ္ျပည့္တုိင္း update လုပ္ၾကသည္။ network အတြင္းရွိ router တစ္လုံး fail ျဖစ္သြားေသာအခါ periodic update ကိုမေစာင့္ေတာ့ပဲ fail ျဖစ္သြားေသာ router ႏွင့္ပက္သက္ေသာ အခ်က္လက္မွ်သာ ခ်က္ခ်င္းျဖန္႔ေ၀ေပးျခင္းကို triggered update ဟုေခၚသည္။ အခ်ိန္ကုန္သက္သာျခင္း၊ bandwidth ေခြ်တာရာေရာက္သည္။ထူးျခားမႈသက္သက္ သာ ေပးပို႔ျခင္းျဖစ္သည္။

ေနာက္ျပႆနာတစ္ခုမွာ Routing Loops ျဖစ္သည္။ Layer 3 Loops ကို route poisoning ႏွင့္ counting to infinity ကုိသုံးျခင္းျဖင့္ တားျမစ္ႏိုင္သည္။

Router မ်ားသည္ packet တစ္ခုကို သက္ဆိုင္ရာနက္၀က္တစ္ခုသို႔ forward လုပ္ရာတြင္ ၊ destination network သို႔ေရာက္ရွိဖို႔ မိမိ္Network မွသည္ destination network ၾကားလမ္းတစ္ေလွ်ာက္ ျဖတ္သန္းသြားလာႏိုင္ေသာ maximum router အေရတြက္ရွိသည္။ ၄င္းကို TTL(time to live) packet တစ္ခု သက္တမ္းရွည္ခြင့္ျဖစ္သည္။ ဥပမာ- google သို႔ Ping command ရုိက္ၿပီး ICMP packet တစ္ခုကိုၾကည့္ရေအာင္။

Google သို႔ေရာက္ရွိဖို႔ router ေပါင္း ၄၈ လုံးထိျဖတ္သန္းခြင့္ရွိသည္။

     RIP သည္ Maximum hop count ၁၅ လုံးျဖစ္သည္။ ၁၆ လုံးေျမာက္ router ထိခရီးမဆက္ႏိုင္ပါ။ fail ျဖစ္သြားေသာ router ႏွင့္ပက္သက္ၿပီး Maximum hop count 16 ဟု ေၾကာျငာျခင္းျဖင့္ ၄င္း router သည္ fail ျဖစ္ေၾကာင္း က်န္router မ်ားသိရွိႏိုင္သည္။

Split Horizon Rule သည္ router တစ္လုံးမွပို႔လႊတ္လိုက္ေသာအေၾကာင္းရာကုိ ၄င္း router သို႔ျပန္လည္ပို႔ျခင္းမွတားျမစ္သည္။ ဥပမာ- Router-1 သည္ Router-2 ထံမွ route နဲ႔ပက္သက္ သည္မ်ားကို learn လုပ္သည္ဆိုပါစို႔။ Router 1 သည္ Router 2 ထံသို႔ same router ကိုျပန္လည္ advertise လုပ္စရာမလိုေပ။

Distance Vector protocols သည္ fail ျဖစ္သြားေသာ route ႏွင့္ပက္သက္ေသာ bad news ကို Infinity ဟုေခၚေသာ special metric value (16) ကိုျဖန္႔ေ၀ျခင္းကို Route poisoning ဟုေခၚသည္။

ေနာက္ဆုံး layer 3 loops ကိုတားျမစ္ဖို႔နည္းလမ္းမွာ Holddown Timer ျဖစ္သည္။ route တစ္ခု down သြားသည္ကိုသိလွ်င္သိျခင္း၊ router အားလုံး down သြားမွန္းသိေအာင္ အခ်ိန္ကာလတစ္ခု Hold လုပ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ Hold Down Process သည္ router မ်ားအားလုံးကို fail ျဖစ္သြားေသာ router ႏွင့္ပက္ေသာ information မ်ားကို ignore လုပ္ခိုင္း ျခင္းျဖစ္သည္။

Link State Routing Protocol မွာ OSPF ျဖစ္သည္။ bandwidth ကိုအေျခခံ၍ အေကာင္းဆုံး လမ္းေၾကာင္းကုိေရြးခ်ယ္ရာတြင္ calculate လုပ္သည္။

 Hybrid Routing Protocol မွာ EIGRP ျဖစ္သည္။ RIP ႏွင့္ OSPF ၏ အားသက္ခ်က္မ်ားကို အသုံးျပဳထားျခင့္ေၾကာင့္ Hybrid ဟုေခၚသည္။ Advance Distance Vector Routing Protocol ဟုလည္းေခၚသည္။

IP Address ကုိ ဘယ္လိုရယူမလဲ

 IP Address နဲ႔ Domain name ေတြကုိအင္တာနက္ရဲ့အစပိုင္းမွာ ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့အဖြဲ႔အစည္းက ICANN (Internet Corporation for Assigned and Number) ျဖစ္ပါတယ္။ အုိင္ကန္း လုိ႔လဲေခၚပါတယ္။ အုိင္ကန္း ကအေမရိကန္အစုိးရ ကုန္သြယ္ေရး၀န္ၾကီးဌာနကေန ကန္ထရုိက္ရထားတာျဖစ္ပါတယ္။
အုိင္ကန္းရဲ့ေအာက္မွာရွိတဲ့ IANA (Internet Assigned Numbers Authority) ကေတာ့ အင္တာနက္ရဲ့ domain name ေတြနဲ႔ IP address ေတြကုိ ၾကီးၾကပ္ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ domain name ကေတာ့ အမ်ားသိၾကတဲ့အတုိင္း ကုိယ္ၾကဳိက္တဲ့ domain ေရာင္းသူဆီက၀ယ္လုိ႔ရပါတယ္။ အားလုံးက စီးပြားေရးဆန္ဆန္လုပ္ၾကပါတယ္။

IP address ကုိေတာ့ domain name လုိစီးပြားေရးဆန္ဆန္မေရာင္းပါဘူး။ IANA က ကမာၻေပၚမွာရွိတဲ့ ေဒသအလုိက္ RIR (Regional Internet Registry) ေတြဆီကုိျပန္လည္တာ၀န္ခြဲေပးပါတယ္။ RIR ေတြကေတာ့ -
၁၊ အေမရိက (ARIN) American Registry for Internet Numbers
၂၊ ဥေရာပ (RIPE) Réseaux IP Européens Network Coordination Centre
၃၊ အာရွ ပစိဖိတ္ (APNIC) Asia-Pacific Network Information Center
၄၊ ေတာင္အေမရိကႏွင့္ ကာေရးဘီးယန္းကၽြန္းစုမ်ား (LACNIC) Latin America and Caribbean Network Information Center
၅၊ အာဖရိက (AfriNIC) African Network Information Center
တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။

ကၽြန္ေတာ္ကုိယ္တုိင္ကေတာ့ ARIN နဲ႔ဘဲဆက္ဆံဘူးပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ email နဲ႔ဘဲ အစအဆုံးလုပ္သြားတာပါ။ လုိအပ္လုိ႔ ဖုံးနဲ႔ေျပာရရင္လဲ ARIN ကလူေတြကေျပာရဆုိရ အရမ္းအဆင္ေျပပါတယ္။
၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာ ARIN ကေန IP Address လုိခ်င္ရင္ အေသးဆုံး block က /22 ျဖစ္ပါတယ္။ IP Address ၁၀၂၄ ခုရတာေပါ့။ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္တုံးကေတာ့ /19 block ကအေသးဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ ARIN ဆီက IP Address ေတာင္းဖုိရဆုိရင္
၁၊ BGP AS Number ရျပီးသားျဖစ္ရပါမယ္။
၂၊ Internet Service Provider (ISP) အနည္းဆုံး ၂ ဦးကုိအသုံးျပဳမွျဖစ္ေၾကာင္း သက္ေသျပႏိုင္ရပါမယ္။
၃၊ ကုိယ္ေတာင္းသေလာက္ IP Address ေတြကုိ ဘယ္လုိေနရာမွာသုံးမယ္ဆုိတာကုိ ရွင္းျပရပါမယ္။ (တခါတေလလည္း လုပ္ၾကံျပီးေရးရတာေပါ့။)
ရလာတဲ့ IP Address ကုိ ကုိယ္ကအပုိင္ရတာမဟုတ္ပါဘူး။ ကုိယ္မသုံးေတာ့ဘူးဆုိရင္ ARIN ကုိျပန္ေပးရပါမယ္။ တႏွစ္တစ္ခါ ႏွစ္စဥ္ေၾကးေပးရပါမယ္။ ဥပမာ /20 block အတြက္ တႏွစ္ကုိ ေဒၚလာ ၂၂၅၀ ေပးရပါတယ္။ block အရြယ္အစားေပၚမူတည္ျပီး ေစ်းကြာသြားပါတယ္။ အေသးစိတ္ကုိ ဒီမွာဖတ္ၾကည့္ပါ။

တကယ္လုိ႔ RIR ဆီက အေၾကာင္းေၾကာင္း IP Address ေတာင္းလုိ႔မရဘူးဆုိရင္ေတာ့ ကုိယ္သုံးမဲ့ ISP ဆီကေနေတာင္းလုိ႔ ေသခ်ာေပါက္ရႏုိင္ပါတယ္။ ISP ေတြမွာ RIR ဆီကေနေတာင္းထားတဲ့ IP Address ေတြအျမဲတန္းလုိလုိ အရံသင့္ရွိပါတယ္။

ဘယ္ Routing Protocol ကုိသုံးၾကမလဲ

IP Network တစ္ခုမွာ သုံးလုိ႔ရတဲ့ Routing Protocol ေတြကုိလက္ခ်ဳိးေရလုိ႔ရပါတယ္။ ဘယ္နည္းလမ္းကုိသုံးမယ္လုိ႔ ေရြးတဲ့အခါမွာ စဥ္းစားရမယ့္အခ်က္ေတြကုိေဆြးေႏြးသြားပါမယ္။
ေစ်းကြက္မွာ၀ယ္လုိ႔ရတဲ့ Router တစ္ခုမွာ အသုံးျပဳလုိ႔ရတဲ့ Routing Protocol ေတြကေတာ့
၁၊ Static Route
၂၊ RIP (version 1 and 2)
၃၊ OSPF
၄၊ IS-IS
၅၊ BGP
၆၊ IGRP *
၇၊ EIGRP *
(* IGRP နဲ႔ EIGRP တုိ႔ဟာ Cisco ကစတင္တီထြင္ခဲ့တာျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ Cisco ထုတ္လုပ္တဲ့ Router မွာသာ ပါေလ့ရွိပါတယ္။)

၁၊ ဘယ္ေနရာမွာသုံးမွာလဲ
၁.၁ အင္တာနက္လုပ္ငန္းမ်ား
အင္တာနက္ေပၚမွာအေျခခံတဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြအတြက္ဆုိရင္ BGP ကုိမသုံးမျဖစ္သုံးသင့္ပါတယ္။ အင္တာနက္နဲ႔အဆက္အသြယ္ျပတ္သြားရင္ လုပ္ငန္းရပ္ဆုိင္းသြားမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ISP အနည္းဆုံး ၂ ဦးနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ဖုိ႔လုိပါတယ္။
ISP မ်ားနဲ႔ခ်ိတ္ဆက္ျပီးရင္ ကုိယ့္ရဲ့လုပ္ငန္း ကုိ အင္တာနက္ကေနဆက္သြယ္သုံးစြဲသူေတြကုိ ဘယ္ ISP ကတဆင့္၀င္ ေရာက္ဆက္သြယ္ဖုိ႔ ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္တာ BGP တစ္ခုဘဲရွိပါတယ္။

ဥပမာ - ISP ၂ ခုရွိတယ္ဆုိပါစုိ႔။
ISP ၁ ကုိအျမဲတမ္းသုံးေနျပီး ၊ အေၾကာင္း တစ္ခုေၾကာင့္ ISP ၁ ကုိဆက္သြယ္လုိ႔မရဘူးဆုိမွ ISP ၂ ကုိေျပာင္းသုံးမယ္ေပါ့။ ဒါကုိ active-standby လုိ႔ေခၚေလ့ရွိပါတယ္။
အျခားတနည္းကေတာ့ ISP ႏွစ္ခုလုံးကုိ တျပဳိင္နက္သုံးတာေပါ့။ ISP ၁ နဲ႔နီးတဲ့ သုံးစြဲသူေတြက ISP ၁ က၀င္လာမွာျဖစ္ျပီး၊ ISP ၂ နဲ႔နီးတဲ့ သုံးစြဲသူေတြက ISP ၂ က၀င္လာမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကုိ active-active (သုိ႔မဟုတ္) load-balanced လုိ႔ေခၚေလ့ရွိပါတယ္။
ဒုတိယနည္းကပုိေကာင္းေပမယ့္ ပုိေစ်းၾကီးတတ္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ ISP ေတြက အသုံးျပဳတဲ့ bandwidth ေပၚမူတည္ျပီး ပုိက္ဆံေတာင္းေလ့ရွိလုိ႔ပါ။

၁.၂ ISP (Internet Service Providers) နဲ႔ IX (Internet Exchanges)
ISP နဲ႔ IX ေတြမွာဆုိရင္ေတာ့ ေသခ်ာေပါက္ BGP ကုိအသုံးျပဳဖုိ႔လုိပါတယ္။ BGP အျပင္ ISP ရဲ့အထဲမွာ အျခား Routing Protocol တစ္ခုကုိအသုံးျပဳဖုိ႔လဲလုိပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္သိသေလာက္ေတာ့ IS-IS, OSPF တုိ႔ဟာ အသုံးအမ်ားဆုံးျဖစ္ပါတယ္။

၁.၃ Customer DMZ and Extranets
ဘဏ္လုပ္ငန္းေတြနဲ႔ စေတာ့ဒုိင္လုပ္ငန္း ေတြမွာအမ်ားဆုံးေတြ႔ရပါတယ္။ လုပ္ငန္းေပါင္းစုံနဲ႔ဆက္သြယ္တဲ့ေနရာျဖစ္တာေၾကာင့္ Routing Protocol မ်ဳိးစုံကုိေတြ႔ရပါလိမ့္မယ္။ အထက္မွာေဖၚျပထားတဲ့ ၇ မ်ဳိးလုံးကုိေတြ႔ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

၂၊ ေလာေလာဆယ္ ဖြဲ႔စည္းပုံနဲ႔ ေနာက္ျဖစ္လာႏုိင္မဲ့ဖြဲ႔စည္းပုံ
Topology ေပၚမူတည္ျပီးစဥ္းစားရမွာကုိ ေဆြးေႏြးသြားပါမယ္။
Router ဆုိတာ ကြန္ပ်ဴတာလုိဘဲ့ memory, CPU, OS တုိ႔နဲ႔ဖြဲ႔စည္းထားတာျဖစ္ပါတယ္။ မွတ္ရတာေတြမ်ားရင္၊ တြက္ခ်က္ရတာေတြမ်ားရင္ ေႏွးသြားမွာပါဘဲ။ Router မွာ မွတ္ရ ၊ တြက္ရတာကေတာ့ Route ေတြနဲ႔ Packet ေတြျဖစ္ပါတယ္။ တတ္ႏုိင္သေလာက္ Router မွာမလုိအပ္တဲ့ Route ေတြမွတ္မထားရေအာင္ ျပင္ဆင္ဖုိ႔က Network Engineer ရဲ့တာ၀န္ျဖစ္ပါတယ္။

ဥပမာ -
Router စုစုေပါင္း ၁၀၀ ရွိျပီး၊ Router တစ္ခုတုိင္းမွာ Route ၁၀၀ ရွိတယ္ဆုိပါစုိ႔။ Routing Protocol တစ္ခုကုိသုံးျပီး Router ေတြကုိခ်ိတ္ဆက္ျပီးတဲ့အခါ Router တုိင္းမွာ Route ၁ ေသာင္းစီရွိသြားပါလိမ့္မယ္။
တကယ္လုိ႔ Routing Protocol က Router ေတြကုိ အုပ္စုဖဲြ႔ခြင့္ေပးျပီး၊ Router ေတြကုိလည္း ေပါင္းခ်ဳပ္ခြင့္ေပးတယ္ဆုိပါစုိ႔။ Router ၁၀၀ ကုိ ၊ Router ၁၀ ခုစီပါတဲ့ အုပ္စု ၁၀ စုခြဲလုိက္ျပီး အုပ္စုတစ္ခုနဲ႔တစ္ခုၾကားမွာ ေပါင္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ Route ေတြကုိဘဲ ဖလွယ္ၾကမယ္ေပါ့။ ဒီလုိျပင္လုိက္တဲ့အခါမွာ Router တုိင္းမွာ Router ၁ ေထာင္စီဘဲရွိေတာ့မွျဖစ္ပါတယ္။ memory ၁၀ ဆ သက္သာသြားတာေပါ့။ Route ေတြနဲသြားေတာ့ CPU က Routing Table မွာရွာတဲ့အခါလည္း ပုိျမန္သြားပါမယ္။

ဒီလုိအဆင့္ခြဲ၊ အုပ္စုခြဲတာကုိ Hiearchial Routing လုိ႔ေခၚပါတယ္။ OSPF နဲ႔ IS-IS မွာ Area ခြဲတဲ့နည္းကုိသုံးျပီး အုပ္စုခြဲႏုိင္ပါတယ္။
Route ေတြေပါင္းခ်ဳပ္တာကုိေတာ့ route summarization လုုိ႔ေခၚပါတယ္။ OSPF, IS-IS, EIGRP, BGP အားလုံးမွာ route ေပါင္းခ်ဳပ္တာကုိ သုံးႏုိင္ေပမယ့္ အသုံးျပဳပုံျခင္းကြာပါတယ္။ OSPF မွာ Route ေပါင္းခ်ဳပ္တာကုိ မတူတဲ့ area ၂ ခုကုိ ဆက္သြယ္ေပးတဲ့ Router (ABR - Area Border Router) မွာသာသုံးလုိ႔ရျပီး ၊ EIGRP မွာေတာ့ ၾကဳိက္တဲ့ေနရာမွာ Router ေပါင္းခ်ဳပ္တာကုိ သုံးႏုိင္ပါတယ္။

ဒီလုိ hiearchial routing လုပ္ႏုိင္ဖုိ႔၊ route summarization လုပ္ႏုိင္ဖုိ႔ ေသခ်ာၾကဳိတင္ျပင္ဆင္ရပါမယ္။ Network တစ္ခုမွာ Router အသစ္တစ္ခု၊ Switch အသစ္တစ္ခု တပ္ဆင္တဲ့အခါ ထင္ရာျမင္ရာ port တင္ခုမွာ ခ်ိတ္လုိက္ရင္ hiearchial routing လုပ္ဖုိ႔မျဖစ္ႏုိင္သလုိ၊ ထင္ရာျမင္ရာ IP address ေပးလုိက္မယ္ဆုိရင္ route summarization လုပ္ဖုိ႔မျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး။

အျပားလုိက္ (flat)၊ ကြင္း (ring) ပုံစံျဖစ္ေနတဲ့ Network မွာ hiearchial routing နည္းလမ္းသုံးဖုိ႔မလြယ္ပါဘူး။

(POE) နဲ႔ကစားၾကမယ္ - Power Over Ethernet

          POE ဆိုတာနည္းပညာတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ POE ရဲ႕အမည္အရွည္ကေတာ့ Power Over Ethernet လုိ႔ေခၚပါတယ္။ POE ကို Ad-hoc Technique ႏွင့္ IEEE Standard တို႔ေပါင္းျပီးထုတ္လုပ္ထားတာျဖစ္တယ္။
သုိ႔ေသာ္ POE ကို IEEE Standard ျဖင့္ အဓိကထား ထုတ္လုပ္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။
POE ရဲ႕ IEEE Standard ကေတာ့ IEEE802.3 ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ IEEE802.3 သည္ POE ျဖစ္တယ္။ အခု ကၽြန္ေတာ္က POE ဆိုျပီး ေျပာေနတယ္။
ဒါေပမယ့္ POEဆိုတာ ဘာလဲလို႔နားမလည္ၾကေသးဘူးမဟုတ္လား။ကဲဒါဆို POE ဆိုတာၾကီးကို နားလည္ေအာင္ေျပာျပပါေတာ့မယ္။
POE က Power Over Ethernet လုိ႔ ေခၚတယ္။ Ethernet ဆိုတာကေတာ့ အားလံုးသိၾကမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။
Ethernet ဆိုတာကလည္း Protocol ပါပဲေနာ္။ အဲဒီ Ethernet ကို ဘယ္မွာအသံုးျပဳတာလဲဆိုရင္ေတာ့ Computer တစ္လံုးႏွင့္တစ္လံုး Network ခ်ိတ္ဆက္တဲ့ေနရာမွာ အသံုးျပဳတာျဖစ္တယ္။
အခုကၽြန္ေတာ္ေျပာမယ့္ POE (Power Over Ethernet) ကေတာ့ Ethernet ေပၚကေန Power သြားတာကို ေျပာခ်င္တာ ျဖစ္မယ္။
IEEE ကေန Power Over Ethernet နည္းပညာကို 2003 ခုႏွစ္မွာ စတင္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။
POE ကိုထုတ္လုပ္ခဲ့တဲ့ပံုစံကေတာ့ Power ေပၚမွာ Data သြားႏိုင္သလို Data ေပၚမွာလည္း Power သြားႏိုင္ရမယ္ ဆိုတဲ့ပံုစံနဲ႕ ထုတ္လုပ္ထားတာျဖစ္တယ္။
အံံ့ၾသသြားျပီလား! POE က Power ေပၚမွာ Data သြားတယ္ဆိုတာကၽြန္ေတာ္တို႔အိမ္ေတြမွာ အသံုးျပဳေနတဲ့ လွ်ပ္စစ္မီးလိုင္း ျဖစ္တဲ့ Power Link ကေနတစ္ဆင့္ Data သြားႏိုင္သလို Computer
တစ္လံုးႏွင့္တစ္လံုး Network ခ်ိတ္ဆက္တဲ့ေနရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ Ethernet Cable ျဖစ္တဲ့ CAT 5 Cable ေပၚကေန လွ်ပ္စစ္ Power ေကာ Data ပါသြားႏိုင္ပါတယ္။ ဟ....ဒါဆိုရင္စဥ္းစားစရာျဖစ္သြားျပီ။
အခုကၽြန္ေတာ္ တုိ႔ အသံုးျပဳေနတဲ့ လွ်ပ္စစ္မီးလိုင္းကေန POEကုိ အသံုးျပဳျပီးေတာ့ Computerေတြ Network ေတြခ်ိတ္ဆက္မယ္ဆိုရင္ Network ခ်ိတ္ဆက္လုိ႔ရႏိုင္မ လား။  ရတာေပါ့့ဗ်ာ.... သိပ္ရတာေပါ့...။
ကၽြန္ေတာ္တို႔အိမ္ေတြမွာ အသံုးျပဳေနတဲ့ လွ်ပ္စစ္မီးလိုင္းကေန POE ကုိ အသံုးျပဳျပီးေတာ့ Computer ေတြကို Network ေတြ ခ်ိတ္ဆက္မယ္ဆိုရင္  Network ခ်ိတ္ဆက္လုိ႔ရပါတယ္။
ဒါဆိုရင္ Ethernet Cable ျဖစ္တဲ့ CAT 5 Cable ေပၚကေန POE ကုိအသံုးျပဳ ျပီးေတာ့  လွ်ပ္စစ္ Power ေပးခ်င္တယ္ဆိုရင္ Power ေပးလုိ႔ရႏိုင္မလား? ရတာေပါ့ဗ်ာ အရမ္းရတာေပါ့။
အခုဆိုရင္ POE နည္းပညာကိုအသံုးျပဳျပီးထုတ္ လုပ္ထားတဲ့ VOIP device, Wireless Access Point, Switch ေတြစတဲ့ Device ေတြမွာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ေတြ အရင္တုန္းကလုိ္လွ်ပ္စစ္ပလပ္ေပါက္မွာ Device
တစ္ခုခ်င္းစီအတြက္ Power ေပးစရာမလိုေတာ့ဘဲ Ethernet Cable ေလးထုိးေပးလိုက္ရံုနဲ႕ Power လဲေပးျပီး Data လဲသြားႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ကဲ ကဲ ဒီေလာက္ဆိုရင္ POE လုိ႔ေခၚတဲ့ Power Over Ethernet အေၾကာင္းကို နားလည္ေလာက္ျပီလုိ႔ထင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Power Over Ethernet အ ေၾကာင္းကို ဒီမွာပဲ အဆံုးသတ္လိုက္ပါတယ္။

Write Protect လုပ္ထားသည့္ SD Card ကို Format ျပဳလုပ္ျခင္း

တစ္ခါတစ္ေလမွာ Write-Protect ျပဳလုပ္ထားတဲ့ SD Card, Flash Drive ေတြကို Format ျပဳလုပ္လုိ တဲ့အခါမွာ Switch ပါရွိတဲ့ Drive ေတြဟာ အလြယ္တကူနဲ႔ Switch ကို အဖြင့္အပိတ္ ျပဳလုပ္ၿပီး Format
ျပဳလုပ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အခ်ိဳ႕ေသာ SD Card ေတြဟာ Write Protect ျပဳလုပ္တဲ့ Switch မရွိဘဲ Write-Protect ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒီလိုအခါမ်ိဳးမွာ အထဲက ဖိုင္ေတြကို ဖ်က္ပစ္ခ်င္သူေတြ၊ SD Card ကို Format ျပဳလုပ္ခ်င္သူမ်ားအေနနဲ႔ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ နည္းလမ္းအတိုင္း ျပဳလုပ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
Write-Protect ကို Registry ကေန ဖယ္ရွား ရွင္းလင္းနည္းနဲ႔ Command Prompt ကေန ဖယ္ရွားနည္း
ႏွစ္နည္းကို ေဖာ္ျပေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ Registry ကေန ဖယ္ရွားမယ့္ နည္းလမ္းကေတာ့ ပထမဆံုး Run Box ကို ဖြင့္ၿပီး Regedit လို႔ ႐ိုက္ထည့္ လိုက္ပါ။ ၿပီးသြားရင္ HKEY_LOCAL_MACHINE ကို ေရြးရမွာ
ျဖစ္ပါတယ္။ HKEY_LOCAL_MACHINE ေအာက္ေရာက္ရင္ SYSTEM ကို ေရြးေပးရပါမယ္။ အဲဒီ
ေအာက္ကမွ Current ControlSetControlStorage ဆိုတဲ့ လမ္းေၾကာင္းအတိုင္း ေရြးခ်ယ္ေပးသြားရ မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
Stroage ဆိုတဲ့ေအာက္ကို ေရာက္ၿပီဆိုရင္ ညာဘက္အျခမ္းမွာ Write Protect ဆိုတဲ့ ဖိုင္ေလးကို ေတြ႕ ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆိုပါ ဖိုင္ေလးကို Double Click ႏွိပ္ၿပီး တန္ဖိုးေနရာမွာ 0 ေပးထားလိုက္ပါ။ ၿပီး သြားရင္ေတာ့ Registry ထဲက ထြက္ၿပီး ကြန္ပ်ဴ တာကို Restart ျပဳလုပ္ေပးလိုက္ရင္ အဆိုပါ SD Card ဒါမွ မဟုတ္ USB Drive ေတြကို Write Protect ျပဳလုပ္ထားတာ ပ်က္ျပယ္သြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
Command Prompt ကေန ျပဳလုပ္ခ်င္သူေတြအေနနဲ႔ Command Prompt ကို ဖြင့္ဖို႔အတြက္ Run Box မွာ cmdဆိုတဲ့ Command ကို ႐ိုက္ထည့္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အကယ္၍ Windows 8 အသံုးျပဳ သူေတြဆိုရင္
ေတာ့ cmd ကို ႐ိုက္ထည့္ၿပီးရင္ Run as Administrator ဆိုတာကို ေရြးခ်ယ္ၿပီး ဝင္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ Command Prompt ထဲကို ေရာက္ၿပီဆိုရင္ ေဖာ္ျပပါ Command ေတြကို တစ္ဆင့္ခ်င္းအသံုးျပဳ ရမွာ ျဖစ္ ပါတယ္။
ပထမဆံုး diskpart ဆိုတဲ့ Command ကို အသံုးျပဳရပါမယ္။ Diskpart လမ္းေၾကာင္းေအာက္ ေရာက္ သြားၿပီဆိုရင္ list disk ဆိုတဲ့ Command ကို အသံုးျပဳရပါမယ္။ ဒီေနရာမွာ တပ္ဆင္ထားတဲ့ Stroage Device ေတြ အကုန္လံုးကို ေဖာ္ျပေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးသြားၿပီဆိုရင္ select disk x (x ဆိုတဲ့ ေနရာမွာ မိမိ Write Protect ဖယ္ခ်င္တဲ့ Device ရဲ႕ နံပါတ္ကို ေရြးေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္) ဆိုတာကို ႐ိုက္ ထည့္ရ မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ဆင့္ကေတာ့ attributes disk clear readonly ဆိုတာကို ႐ိုက္ထည့္ၿပီး
ေနာက္တစ္ေၾကာင္းမွာ clean ဆိုၿပီး ထပ္မံ ထည့္သြင္းေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဖိုင္ေတြကို ရွင္းၿပီး သြားၿပီဆိုရင္ Partition ျပဳလုပ္ေပးဖို႔အတြက္ create partition primary ဆိုတာကို ႐ိုက္ထည့္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္မွာ formatfs=ntfs ဆိုၿပီး ႐ိုက္ထည့္လိုက္ရင္ Write Protect မိေနတဲ့ Device ေတြကို Disk Part ေပၚကေန ဖယ္ရွားေပးၿပီး Format ျပဳလုပ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။